Data əsaslı marketinq nədir? Harada və necə istifadə edilir?
Digər
07.05.2017
Farid Pardashunas
Rəqabətin şirkətlər arasında sürətlə artdığı bir mühitdə,
müasir marketinq strategiyalarını başa düşərək, müştərilərin ehtiyaclarına və
istəklərinə cavab verə bilmək şirkətlər üçün qaçınılmazdır. Başqa sözlə şirkətlər
üçün müştəri məlumatı, stratejik rəqabətin
ən vacib ünsürü halına gəlmişdir. Bu müştəri məlumatlarının dəyərinin artmasına
və müştəri yönümlü marketinq anlayışının inkişaf etməsinə gətirib çıxarmışdır və
bu səbəbdən şirkətlər, münasibətdə olduqları müştərilər haqqındakı hər hansı
yararlı məlumatı əldə etməyə və saxlamağa çalışırlar. Şirkətlər sadəcə müştərinin adını və adresini saxlamaq
deyil, bununla birlikdə müştərinin ailə üzvləri barədə əldə etdikləri məlumatları,
müştərinin xüsusi maraq dairələrini və satınalma seçimlərini məlumat bazasında
saxlamağa başlamışdırlar. Şirkətlər öz daxillərində məlumat bazaları yaradaraq əldə
etdikləri məlumatları yadda saxlama və istifadə etmək üçün işlərə yönəlmişdirlər.
Bu yönəliş ilə Data əsaslı marketinq qavramı meydana gəlmişdir.
Data əsaslı marketinqin, fərqli mənbələrdə fərqli izahlarını
tapmaq mümkündür. Ümumi olaraq deyə bilərik ki, Data əsaslı marketinq, mövcud və
potensial müştərilərə yönəlmiş, uzun müddətli birə-bir marketinq
strategiyalarının istifadə edilməsinə imkan verən, sadiq müştərilər yaradaraq,
daimi müştəri ehtiyatı yaradan, müştəri əsaslı marketinqdəki bir texnologiya
vasitəsidir.
Bir başqa izahda isə deyilir ki, Data əsaslı marketinq, müştərilərin demoqrafik, sosial, iqtisadi və s. dataları ilə satın alma davranışlarına aid dataların müəyyən texnologiyalar ilə izlənməsi, analiz edilməsi və istifadə edilməsi nəticəsində əmələ gələn marketinq prosesidir.
Data əsaslı marketinqin ən çox yayılan izahlarından biri isə,
"Müştərilərin məlumatları, gözləntiləri və narahatlıqları haqqında ətraflı və
aktual məlumatların toplanaraq, kompüter mühitində bir məlumat bazası metodu ilə
müştərilərə istiqamətlənmiş müəyyən bir məqsəd üçün, düzgün zamanda, düzgün
formada, düzgün insana, düzgün mesajların çatdırılmasını təmin etməkdir. Əlavə
olaraq, statistik təhlil modellərinin köməyi ilə ən dəyərli müştəriləri müəyyən
etmək və bütün bunların nəticəsində gəlirləri artırmaq, əlavə maliyyə xərclərini
azaltmaq və bu sistemə bir daimilik qazandırıb gəlirləri yüksələn bir xətt
istiqamətində artırmaqdır". Bu izaha görə Data toplamanın məqsədlərini
aşağıdakı kimi ayıra bilərik:
1)
Müştərilər haqqında ətraflı məlumat toplamaq
2)
Geniş məlumat bazası yaratmaq
3)
Müştərilərə istiqamətlənmiş keyfiyyət inkişafına
nail olmaq
4)
Düzgün zamanda, düzgün şəkildə, düzgün insana,
düzgün mesajı çatdırmaq
5)
Ən dəyərli müştərini müəyyən etmək
6)
Gəlirləri artırmaq
Data
Şirkətlərin
müştəri məlumat bazalarından əldə edəcəkləri faydalar, məlumat bazası içində
yer alan datanın növü və həcmi ilə birbaşa bağlıdır. Əlavə olaraq, datanın
keyfiyyəti və çeşidi də müştəri sədaqətinə müsbət istiqamətdə təsir etməkdədir.
Xüsusilə data əsaslı marketinqdə müştəriyə aid vacib, ad günü və evlilik il
dönümü kimi tarixlərin bilinməsi və ya müştərinin həyat tərzi ilə bağlı məlumatların
bilinməsi şirkət baxımından çox vacibdir. Sektordan sektora dəyişməklə birlikdə,
ümumi olaraq müştərilərin aşağıdakı datalarının məlumat bazasında saxlanılması,
data əsaslı marketinq üçün mütləqdir.
1) Kimlik məlumatları
2) Adres məlumatları
3) İqtisadi məlumatları
4) Həyat tərzi məlumatları
5) Satın alma məlumatları
Strategiya
Şirkətin
düzgün və effektiv bir data əsaslı marketinq tətbiq edə bilməsi üçün, şirkətdə
bu istiqamətdə müəyyən bir qavramın yaranması və buna istiqamətlənmiş
strategiyaları təyin edilməsi lazımdır. Data əsaslı marketinq, satış sahəsindəki
işçilərdən marketinq işçilərinə və idarəçilərə qədər şirkətdəki bir çox vəzifəliyə
təsir etməkdədir. İşçilərin birlikdə və effektiv bir şəkildə işləyə bilməsi
üçün data əsaslı strategiyaların düzgün seçilməsi lazımdır.
Şirkət
daxili data əsaslı marketinq strategiyaları ilə yanaşı, datalardan əldə edilən
məlumatlarla, hansı müştəriyə necə yaxınlaşmaq lazım olduğunu təyin etmək və bu
məqsədlə strategiyalar əmələ gətirmək lazımdır.
Analiz vasitələri
Data əsaslı
marketinqi effektiv istifadə edə bilmək üçün lazım olan bir digər xüsusiyyət isə
data əsaslı analiz vasitələridir. Bunları üç kateqoriyada ayırmaq mümkündür: Hesabatlar,
Riyazi modelləşdirmə və data mədənçiliyi
Hesabatlar
Hesabatlar, bir kompüter sistemindən məlumatı əldə
etmək üçün istifadə edilən ənənəvi bir metoddur. Hesabatlar, xüsusi və periodik
olaraq iki yerə ayrılmaqdadır. Periodik bir hesabat, aylıq və ya həftəlik bir
proqrama görə hazırlanmaqdadır. İstifadəçilər, periodik hesabatları tələb
etmədən müəyyən periodlarda avtomatik olaraq ala bilərlər. Xüsusi bir hesabat
isə, xüsusi bir məlumat ehtiyacı olduğu zaman hazırlanan hesabatdır. Bir
məlumat bazasına bir mövzu haqqında sual yönəltmək, xüsusi bir hesabat olaraq
dəyərləndirilir.
Riyazi Modelləşdirmə
Hesabatlar keçmişdə nə edildiyini və indi nə edilməkdə olduğunu göstərməkdədir.
Məlumat sistemləri istifadəçiləri və qərar verənlər, gələcəyi görmək istəyirlər.
Gələcəyi görmək və ya gələcəyi təxmin etmək, riyazi modelləşdirmə ilə
mümkündür. Riyazi modellər, keçmişdəki müşahidələr və dataların köməyi ilə
reallaşdırıla bilməkdədir. İstifadəçilər əldəki dataları uyğun bir simulyasiya
proqramında modelləyərək gələcəkdə ola biləcək nəticələri təxmin etməyə çalışırlar.
Data mədənçiliyi
Müştərinin gözləntiləri artmaqda və onları məmnun
etmək çətinləşməkdədir. Müştərilərin alternativ məhsullar tapmaqları çox
asandır və müştərinin şirkətə sədaqətini qoruyub saxlamaq buna görə çətinləşir.
Eyni zamanda, şirkətlərin rəqabət və dinamik bazarda uğur üçün, gəlirli
müştəriləri əldə saxlamaq ehtiyacı var. Nəticə olaraq şirkətlər müştəri istək
və ehtiyaclarına ən sürətli şəkildə cavab verməyə və onları anlamağa
çalışırlar.
Uğur əldə etmək üçün şirkətlər müştəri arzularını
əvvəlcədən təxmin edə bilməlidirlər. Bir çox şirkət bu vəziyyəti başa düşür,
müştəriləri və onların seçimləri haqqında məlumat toplayır. Şirkətlər fərqli
proqramlarda müştəriləri, bazarları, məhsulları və metodları haqqında ətraflı
məlumatlar toplayıb saxlayırlar. Data mədənçiliyi, bu məlumatları, yeni
fürsətlər yaratmaq və şirkətin gələcək strategiyalarını təyin etməkdə köməkçi
olmaq üçün istifadə edilir. Data mədənçiliyi, düzgün müştəri kütləsi seçməkdə, bənzər
davranışlar və bənzər ehtiyacları olan müştəriləri kateqoriyalara ayırmaqda
kömək edir.
Data əsaslı marketinq tətbiq edən hər hansı şirkətin bir data "anbarına”
sahib olması mütləqdir. Bu data anbarlarının böyüklüyü şirkətin bu istiqamətdə
xərclədiyi maddi ehtiyatları ilə düz mütənasibdir. Bəzi şirkətlərin data
anbarları gigabyte olaraq ölçülərkən, bəzi şirkətlərdə isə terabyte (çox daha
artıq) genişliyindədir. Toplanılan datalar məlumat bazalarında saxlanılır,
məlumat bazaları isə anbarlarda saxlanılır. Datalar ayrılıqda dəyərsizdir. Bu
datalar, müəyyən bir məqsədə görə istifadə edildiyində mənalı bir hala
gəlməkdədir. Xammalı (ilkin məlumatı) dataya çevirmək işi data mədənçiliyi ilə
edilməkdədir. Data mədənçiliyi, bu geniş məlumat anbarından yararlı məlumatları
ala bilməkdir. Bu metod riyazi vasitələr ilə reallaşdırılır.
Sistematik model
Data əsaslı marketinqin inkişafı ilə birlikdə, "Data
əsaslı marketinq”, kütləvi marketinq olmaqdan çıxıb, daha yaxşı hədəf
kütlələrinə istiqamətlənmiş e-poçt, məlumat mərkəzi, internet kimi kanalları
istifadə edən bir marketinq vasitəsi olmuşdur. Nəticə olaraq şirkətlərdəki "Data
əsaslı marketinq” istifadəsi artmışdır. İstifadəsi artdıqca bu prosesin hər bir
parçası daha da vacib xarakter daşımağa başlamışdır. Eyni anda birdən çox işi
inkişaf etdirmək üçün texnologiyadan daha çox faydalanmaq lazımdır. Bu proseslər
müddətində minimum insan müdaxiləsi olmalıdır. Burada məqsəd insan əməyini aradan
çıxarmaq deyil onlara kömək olmaqdır.
Data əsaslı marketinq strategiyaları
Bu sistem şirkətlərdə üç səbəbdən ötrü istifadə
edilir. Bu səbəblər eyni zamanda hədəf kütlənin necə seçiləcəyinidə təyin
etməkdədir. Bu səbəblər :
1) Mövcud müştərilərə istiqamətlənmiş marketinq fəaliyyəti
(əldə saxlamaq strategiyası)
2) Yeni müştərilər qazanmaq üçün həyata keçirilən
marketinq fəaliyyətləri
3) Eyni anda həm yeni həm də mövcud müştərilərə
istiqamətləndirilmiş marketinq fəaliyyətləri
Bu strategiyalar barədə isə növbəti məqalələrimizdə
ətraflı məlumat verəcəyik.
Linki kopyala
Həftənin xəbərləri
Ən ağıllı çat-bot IQ testində insanı geridə qoyub
Süni zəkanın köməyilə yaradılmış dərman insanlar üzərində test edilir