Startaplar üçün Marketinq planı necə formalaşdırılmalıdır?
Digər
07.05.2017
Farid Pardashunas
Çoxları
ilkin baxışdan marketinqi startapın reklamı kimi başa düşürlər. Çox az startap
sahibinin layihəsi ilə bərabər marketinqdən anlayışı var. Əvvəla qeyd etmək
lazımdır ki, bazar araşdırmasından tutmuş, məhsulun bazara çıxarılmasına qədər
marketinqdən danışa bilərik. Bizim bildiyimiz reklam isə marketinqdə sadəcə bir
alət və vasitədir.
Bəzən
internet biznesi adlandırdığımız startaplar heç də həmişə internet biznesi
olmur. Lakin müasir dövrdə dünyada eləcə də Azərbaycanda startaplar internet
biznesi üzərindən formalaşdırılır. Azərbaycan bazarında startapların problemlərindən
biri də startap rəhbərlərinin proqramçı və bu qəbilədən olan insanlar olmasıdır.
Marketinqdən heç bir anlayışı olmayan hər bir şəxs sadəcə ağılına gələn ideya
üzərindən startap yaradanda ya investisiya axtaracaq ya da 3 ay sonra batacaq.
Yaxşı marketinq plan olan yerdə investisiyaya ehtiyyac olmur. Amma yaxşı
marketinq üçün pula və kadra ehtiyac var. Elə isə hər bir startap üçün maraqlı
bir sual yaranır.
Startaplar üçün hansı marketinq planı və reklam kanalları lazımdır?
Birinci
növbədə startap formalaşdırmaq istəyən şəxs üçün ən önəmli amil bazarın
araşdırılması və təlabatın öyrənilməsidir. Yox əgər mənim təlabatı öyrənməyə
ehtiyacım yoxdur, özüm təlabat yaradacam deyirsənsə, ya sən Steve Jobs-san ya da
1 milyard dollar investisiyanı alıb oturmusan. Beləliklə, problemi tapıb həll etməklə sonlandığını düşündüyünüz bu işlərin davamında mütləq bazar araşdırması olmalıdır. Xüsusilə sən, Azərbaycanda bir startap yaradırsansa, spesifik bazar
olan ölkə bazarını mütləq araşdırmalısan. Nümunə ilə göstərsək "Ustam" layihəsinin
batma səbəblərindən biri düzgün bazar araşdırmasının olmaması idi. Nəticə
olaraq uğurlu bir startap formalaşdırmaq istəyən hər bir layihə rəhbəri ilkin
olaraq bazarı araşdırmalı ən azından sorğu keçirib insanların rəylərini mütləq
almalıdır. Xüsusilə biznes internet üzərindən qurulursa, Azərbaycanda internet
istifadəçilərinin sayı, aktiv internet istifadəçiləri, hədəf kütlənin internetdə
olub olmaması və bu kimi digər detallar ətraflı təhlil olunub nəticə
çıxarılmaldır.
Startap
bazarında və internet biznesində məhsulun istehsalı mərhələsi qismən rahat və
önəmli bir mərhələdir. Çünki, yerli bazarda əksər hallarda layihənin başında məhsulu
formalaşdıran adam durur. MVP hazırlandıqdan sonra əksər layihə müəllifləri
investor axtarışına qaçır. Nəzərə alınmayan bir məqam ondan ibarətdir ki,
investorlar artıq nəin ki, ideyaya, hətta MVP-yə belə investisiya verməyə çəkinirlər.
Çünki, MVP məhsulu ortaya qoysa da, bazarı ortaya qoymur. Sənin məhsulunun
istifadəçilərini ortaya qoymur, sənin məhsulunla maraqlanan kütləni orataya
qoymur. Pulu gətirən isə kütlədir, istehlakçıdır. İnvestora maraqlı olan isə məhsul
yox, istehlakçıda olan puldur. Belə bir vəziyyətdə işin bir ucu yenə gəlib
marketinqə dirənir. Məhsul istehsalından sonra minumum hədəf kütləyə çatmaq
startapın ən ali məqsədi olmalıdır. Həmişə əlində istifadəçi kütləsi və
statistikaları olan bir startap eyni seqmentdə digər məhsulu olub bazara
çıxmayan startapdan üstündür. Buradan belə nəticə çıxara bilərik ki, əgər sizin
startap kütləvi istehsal tələb etmirsə və internet üzərindən qurulubsa belə
olan halda sizin üçün olan ən ideal davranış məhsulu bazara çıxarmaq və işə
başlamaqdır. Toxum yatırımını isə buraya daxil etməyə bilərik. Bəzən staraplar
olur ki, adi bir saytın formalaşdırılması üçün pulları olmur. Düzü, ölkəmizdə
belə vəsaiti də əldə etməkdə çox çətinlik çəkirik. Belə olan halda isə uğurlu
komanda köməyə gələ bilər. Ən azından biz Technote-u təsis edəndə, 5 nəfər
üzvümüz və 70 manat pulumuz var idi.
Məhsulun
reklamı və doğru hədəf kütləyə çatdırılması planın vacib bir tərkib hissəsidir.
Vəziyyət belə olduqda ağlınıza qəribə fikirlər gələ bilər. Yuxarıda da dəfələrlə
qeyd etdik ki, startaplar əksər hallarda internet bizneslərindən
formalaşdırılır. Elə isə siz hədəf kütləni metroda yox internetdə axtarmalısınız.
Əks təqdirdə milyonları sərf etdirməklə metroda Röya-nın reklamı ilə ev
satacaqsız. Reklam və tanıtım mövzusu startapın ən yaralı yeridir deyə bilərəm.
Bir startapı yaxşı tanıtmağın ideal yolu infulanserlər və viral yayılımlardır. Ənənəvi reklam metodlarındansa, rəqəmsal reklam metodlarını istifadə etmək
ilkin mərhələdə bir startap üçün vacibdir. Ən azından facebook
reklamlarından istifadə edərək, kiçik hədəf qrupları formalaşdırmaqla məhsulunuzu
tanıtmaq məsləhtdir.
Əgər sizin bunun üçün kifayət qədər vəsaitiniz yoxdursa
facebook-un startaplar üçün hazırladığı fbstart.com proqramına qoşularaq 500$ ən
yaxşı halda isə 2500$ kupon əldə edə bilərsiniz. Qeyd olunan məbləğlər isə sizi
ilkin mərhələdə tanıtmaq üçün kifayət edə bilər. Lakin burada bir məqam var.
Kortəbii şəkildə paylaşılan hər hansı bir postu reklama verməklə hədəf kütləyə
çatmaq mümkün olmur. Viral yayılım kontentlərindən istifadə, əvvəlcədən müəyyən
olunmuş kampaniyalar keçirmək və düzgün
targeti facebook-da seçmək. Bunları etmək üçün SMM mütəxəssi olmalıyam deyə bilərsiniz, amma özünə CEO deyən və internet bazarında fəaliyyət göstərən rəhbərlər bu kimi
detalları mütləq bilməlidirlər. Startapların reklamı üçün facebook-dan başqa
vasitələrdən biri də xəbər saytlarıdır. Lakin ilk öncə xəbər saytlarında "nəyi yayımlamaq
lazımdır?" sualına, cavab tapmaq lazımdır. Siz əminsiniz ki, həqiqətən sizə
lazım olan kütlə hansısa iqtisadi platformada sizin Press Relizi oxuyur? İlk
növbədə press reliz tipli yazılardan qaçmaq lazımdır. "Azərbaycanda ilk dəfə
mobil sosial şəbəkə təqdim olundu” Bu başlıqlı yazının təsvirinə bir də "Aman
Allahım şokdayam" yazısı əlavə etsəz sizə lazım olmayan hədəf kütləyə yaxşı şəkildə
çata bilərsiniz. Çalışın hansısa saytda yazı yerləşdirən zaman saytınızın və
layihənizin adından istifadə etməyin. Başlıq olaraq insanlara verdiyiniz
faydanı çatdırın. Məqalə sonunda isə yerləşdirəcəyiniz bir keçid sizə daha çox
kütlə gətirəcək. Saytlarda məqalə yerləşdirə biləcək qədər büdcəniz yoxdursa,
bizim saytda pulsuz olaraq öz startapınız haqqında məlumat yerləşdirə bilərsiniz.
Yaxud layihəniz haqqında hazırlayacağınız ağıllı və planlı bir viral mətn qısa
zamanda pulsuz olaraq bütün xəbər saytlarına çatmağınıza səbəb ola bilər. Bir də
ətrafdakı tanışlardan istifadə etməyi unutmayın. İlkin mərhələdə bu vacibdir.
3-cü metod olaraq isə gənclərin toplandığı facebook səhifələrindən və
infulanserlərdən istifadə edə bilərsiniz. Rəsmi xəbər səhifələridən çox community-lərin olduğu səhifələr sizə daha çox fayda ver bilər və həmin səhifələrdə
reklam qiymətləri xəbər saytlarından qat-qat ucuzdur. Lakin burada edilən reklam da ağıllı
olmalıdır və reklam olduğu hiss edilməməlidir. Hər halda səhifəni bəyənib, dəstək
olaq mövzulu paylaşımları nəzərdə tutmuram.
Bonus Plan.
Əgər
bir layihəniz və marketinq planınız varsa layihə reallaşmadan qətiyyən bu haqda
kiməsə məlumat verməyin. Sizin planlarınız sizin üçün lazımdır, istehlakçı üçün
yox. Bazara çıxmadan verəcəyiniz məlumatlar sizə qarşı öncədən formalaşan mənfi
fikirlərə səbəb ola bilər və məhsul istehsal olunanda heç kəsə maraqlı olmaya
bilər. Ən azından heç bir şirkət öz məhsulunu tanıtmamışdan əvvəl rəsmi məlumat
yayımlamır. (Smartfon istehsalçıları) Təsəvvür edin, Tim Cook Twitter-dən şəkil
paylaşır: "Təqdimata son 4 gün, çox həyacanlıyam iPhone 7 gəlir”
Son
olaraq toplasaq Startapı el dilində desək tutuzdurmaq üçün sizə lazım olanlar:
-Bazar araşdırması
-Hazır məhsul
-Məhsulun tanıdılması
-İnvestisiya
İnvestisiyanı
digər punklardan əvvələ salmaq istəsəz qısa zamanda bata və həvəsdən düşə bilərsiniz.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Həftənin xəbərləri
