Böyük Britaniya Apple-dan istifadəçilərin izlənməsi imkanının təqdim edilməsini tələb edib

Təhlükəsizlik

07.02.2025

Emil

Böyük Britaniyanın hüquq-mühafizə orqanlarının nümayəndələri Apple-a məxfi göstəriş verərək, şirkətin bulud xidmətlərində saxlanılan bütün istifadəçi materiallarına çıxış imkanı yaradacaq bir backdoor (gizli giriş) hazırlamağı tələb ediblər. Bu barədə Washington Post məlumat yayıb və mənbələrə istinadən bildirib ki, gizli göstəriş yanvar ayında verilib. Sənədə əsasən, Apple xüsusi xidmət orqanlarına istifadəçilərin şifrələnmiş materiallarını tam şəkildə nəzərdən keçirmək imkanı təqdim etməlidir. Sadəcə konkret hesabların sındırılmasına kömək etmək artıq yetərli sayılmır.

Nəşr qeyd edir ki, belə bir sənəd böyük demokratik ölkələrdə analoqu olmayan bir hadisədir. Əgər Apple bu tələbi yerinə yetirərsə, bu, texnologiya şirkətləri üçün böyük bir məğlubiyyət olacaq. Çünki onlar illərdir hökumətlərin öz istifadəçilərinə qarşı bir vasitəyə çevrilməsinin qarşısını almaq uğrunda mübarizə aparırlar. Mənbələrin fikrincə, Apple böyük ehtimalla bütün dünya üzrə istifadəçilərinə verdiyi məxfilik vədini pozmayacaq, lakin Böyük Britaniya istifadəçiləri üçün şifrələnmiş bulud yaddaşı xidmətini dayandıra bilər. Lakin bu addım Böyük Britaniya hökumətini qane etməyəcək, çünki rəsmi qurumlar Apple-dan dünya üzrə, o cümlədən ABŞ-dakı istifadəçilərin məlumatlarına çıxış əldə etmək üçün backdoor yaratmağı tələb edirlər.

Sənəd Böyük Britaniyanın Daxili İşlər Nazirliyinin administrasiyasındakı Apple nümayəndələrinə təqdim edilib. Bu, “texniki imkan bildirişi” adlanır və Apple-dan 2016-cı ildən qüvvədə olan “İstintaq Səlahiyyətləri Qanunu” çərçivəsində tələb olunan məlumatlara çıxış imkanı yaratmağı tələb edir. Bu qanun hüquq-mühafizə orqanlarına, sübut toplamaq üçün zəruri hallarda şirkətləri əməkdaşlığa məcbur etməyə icazə verir. “Casusluq Xartiyası” kimi tanınan bu qanun, həmçinin belə bir tələbin hökumət tərəfindən irəli sürüldüyünü açıqlayan şəxslərin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsini nəzərdə tutur.

Apple bu tələbi gizli texniki komissiyada və məhkəmədə mübahisələndirə bilər. Komissiya, tələbin icrası ilə bağlı xərcləri nəzərə alaraq dəyərləndirmə aparacaq. Məhkəmə isə tələb olunan məlumatlara çıxışın hökumətin ehtiyaclarına nə dərəcədə uyğun olduğunu araşdıracaq. Lakin bu proses davam etdiyi müddətdə Apple tələbi yerinə yetirməkdən azad olunmur və ona riayət etməlidir. Şirkətə belə bir tələb irəli sürülə biləcəyi barədə ilk dəfə ötən ilin mart ayında məlumat verilib. O zaman Apple, Böyük Britaniya Parlamentinə növbəti cavabı göndərib.

"Böyük Britaniya hökumətinin dünya vətəndaşları adından qərar vermək səlahiyyətinə malik olması üçün heç bir əsas yoxdur. Hökumət insanların etibarlı end-to-end şifrələmənin təmin etdiyi qoruma üstünlüklərindən istifadə edib-etməyəcəyini təyin etməməlidir". Böyük Britaniya Daxili İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi isə məsələyə münasibət bildirərək deyib: "Biz əməliyyat məsələləri, o cümlədən bu cür bildirişlərin mövcudluğunu təsdiq və ya təkzib etmək barədə şərh vermirik”. ABŞ-ın keçmiş prezidenti Joe Biden-in administrasiyası və milli təhlükəsizlik strukturlarının rəhbərliyi bu məsələni izləyirdi.

Böyük Britaniya ilk dəfə belə bir giriş tələb edə biləcəyini bildirdikdə və Apple buna rədd cavabı verəcəyini açıqladıqdan sonra məsələ daha da diqqət mərkəzində olub. Hazırkı ABŞ prezident Donald Trump-ın administrasiyası və kəşfiyyat orqanları isə məsələ ilə bağlı şərh verməkdən imtina ediblər. Mənbənin verdiyi məlumata görə, Apple qabaqcıl şifrələmə sistemlərinin artıq tam təhlükəsizliyi təmin edə bilməyəcəkləri barəsində istifadəçiləri məlumatlandıra bilməyəcək. Söhbət, yalnız istifadəçinin giriş imkanı olan bulud yaddaşından gedir - hətta Apple belə bu məlumatlara çıxış əldə edə bilmir.

Apple, "Advanced Data Protection" (Əlavə Məlumat Qoruması) adlı təhlükəsizlik funksiyasını istifadəyə verməyə başlayıb. Şirkət bu funksiyanı bir neçə il öncə təqdim etmək istəyirdi, lakin bunu Donald Trump-ın ilk prezidentlik dövründə reallaşdıra bilmədi. Trump, Apple şirkətini "qatillərin, narkottik alverçilərinin və digər təhlükəli cinayətkar ünsürlərinin izlənilməsinə kömək etməməkdə" günahlandırmışdı. Bu funksiya artıq ABŞ və digər ölkələrdə əlçatandır. O, standart olaraq deaktivdir və əksər iPhone və Mac istifadəçiləri onu aktivləşdirmir. Funksiya gücləndirilmiş təhlükəsizlik təmin edir və hüquq-mühafizə orqanlarının fotolara, mesajlara və digər materiallara çıxış əldə etmək üçün istifadə etdikləri ənənəvi üsulları yararsız hala gətirir.

ABŞ hüquq-mühafizə orqanları tez-tez istifadəçilərin xəbəri olmadan Apple-a məhkəmə orderləri təqdim edirlər. Bu orderlərdə əsasən iCloud yaddaşı və ehtiyat nüsxələrə çıxış tələbi yer alır. Dünyanın müxtəlif ölkələrində hüquq-mühafizə orqanları müasir rabitə vasitələrində şifrələmədən istifadə edilməsi ilə bağlı getdikcə daha çox narahatlıqlarını ifadə edirlər. Yeganə istisna adi telefon zəngləridir ki, ABŞ-da məhkəmə qərarı olmadan dinlənilə bilər. Xüsusilə, ABŞ Federal Təhqiqat Bürosu (FBI) və Böyük Britaniya hüquq-mühafizə orqanları bildiriblər ki, şifrələmə terrorçulara və uşaqlara qarşı zorakılıqda ittiham olunan şəxslərə sərf edir.

Texnologiya şirkətləri isə şifrələmənin ləğvinə qarşı çıxırlar. Onların fikrincə, hər bir insan şəxsi ünsiyyətdə məxfilik hüququna malikdir. Hüquq-mühafizə orqanları üçün yaradılacaq istənilən boşluq kibercinayətkarlar və avtoritar rejimlər tərəfindən də istifadə edilə bilər. Əksər elektron mesajlar müəyyən dərəcədə şifrələnir. Çünki göndərən tərəf ilə qəbul edən tərəf arasında ötürülərkən onlar özəl rabitə sistemlərindən keçirlər. Lakin xidmət təminatçıları (məsələn, e-poçt xidmətlərinin sahibləri və ya internet provayderlər) hüquq-mühafizə orqanlarının sorğusu əsasında bu yazışmaları orijinal formada təqdim edə bilərlər.

Son illərdə isə end-to-end şifrələmə getdikcə daha çox yayılır. Bu halda, mesaj məzmununa yalnız yazışmanın iştirakçıları daxil ola bilər. Signal, WhatsApp, Facebook Messenger, eləcə də Apple iMessage və FaceTime xidmətlərinin administrasiyaları bu tip şifrələmə istifadə etdiklərini bildirirlər. Adətən, bu cür yazışmaların bulud ehtiyat nüsxələri şifrələnmir, lakin Apple-ın "Advanced Data Protection" funksiyası istisnadır və bu ehtiyat nüsxələri də tam şifrələnmiş qalır. Apple həmişə məxfiliyi şirkətin və xidmətlərinin əsas üstünlüklərindən biri kimi vurğulayıb. 2018-ci ildən etibarən Android cihazlarının ehtiyat nüsxələri standart olaraq şifrələnir.

Bu layihəyə cavabdeh olan Google, öz ekosistemində heç bir backdoorun olmadığını bildirir. Google nümayəndəsi Ed Fernandez-in sözlərinə görə: "Google, hətta məhkəmə qərarı olsa belə, end-to-end şifrələməyə sahib Android ehtiyat nüsxələrinə çıxış əldə edə bilmir". Meta isə WhatsApp-ın ehtiyat nüsxələrinin şifrələnməsini həyata keçirib. Şirkətin rəsmi saytında qeyd edilir ki, Meta heç bir backdoor tətbiq etməyəcək və xidmətlərinin təhlükəsizlik arxitekturasını bilərəkdən zəiflətməyəcək. Əgər Böyük Britaniya hakimiyyəti şifrələnmiş məlumatlara çıxış əldə edərsə, digər ölkələr də eyni şeyi tələb edə bilərlər.

Buna görə də, Apple üçün belə tələblərə tabe olmaq əvəzinə, bu cür xidmətlərdən imtina etmək daha asan olar. 2022-ci ildə Britaniya rəsmiləri Apple-ın şifrələmə vasitələrini gücləndirmək planlarını tənqid etmişdilər. Onların fikrincə, bu tədbirlər "ən ağır cinayətlərin günahkarlarını tapmaq səylərinə mane olmamalıdır". Daxili İşlər Nazirliyi Apple-a backdoor ilə bağlı əmr layihəsi təqdim edib və bu, qanunvericilər və ictimaiyyət üçün gələcəkdə nə baş verə biləcəyi barədə bir siqnal olub. Keçən ilin mart ayında Apple Britaniya Parlamentində bəyan etdi ki, heç vaxt öz məhsullarına backdoor yerləşdirməyib və əgər ölkə hökuməti israr etsə, şirkət Böyük Britaniya bazarından kritik təhlükəsizlik funksiyalarını açıq şəkildə geri çəkməyə məcbur olacaq və bununla da britaniyalı istifadəçiləri bu qoruma vasitələrindən məhrum edəcək.

Şirkət o zaman bildirmişdi ki, end-to-end şifrələmə alətlərinə qarşı qanunun tətbiqi Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarına zidd olacaq və Avropada mövcud olan şəxsi toxunulmazlıq hüququnu pozacaq. ABŞ-da hakimiyyət orqanlarının istehlakçı məxfiliyini qorumağa çalışan texnologiya şirkətləri ilə mübarizəsi hazırda ikinci plana keçib. Ölkə hazırda Çinli hakerlərin həyata keçirdikləri genişmiqyaslı kiberhücumlar ilə mübarizə aparmağa çalışır. Təhlükənin qarşısını almaq üçün ABŞ xüsusi xidmət orqanları tövsiyələr yayımlayıb və telefon trafikinin maksimum mümkün səviyyədə şifrələnməsinin vacibliyini vurğulayıblar. Bu təşəbbüs Kanada, Avstraliya və Yeni Zelandiya tərəfindən dəstəklənsə də, Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənməyib.

Mənbə: Washingtonpost

Paylaş

advanced data protection

apple

apple end to end encryption

apple advanced data protection

Bənzər xəbərlər