Tesla elektromobilinin iştirakı ilə baş vermiş ölümcül qəza barəsində detalları gizlədib

     Məhkəmənin ölümcül qəza ilə bağlı çıxardığı hökm - hadisədə Tesla Model S elektromobilinin iştirak etdiyi qəza - məlum olub. Bu qərar maraq doğurur, çünki istehsalçının günahını yalnız 1/3 həddində tanıyır. Electrek nəşri işin materiallarına çıxış əldə edərək müəyyən edib ki, Tesla bu iş üzrə özünə uyğun olmayan bəzi sübutları gizlətməyə çalışıb. 5 il ərzində araşdırılan faciəli hadisə 2019-cu ilin aprelində baş verib. Daha əvvəl də qeyd olunduğu kimi, Tesla Model S sürücüsü elektromobilin avtopilot funksiyası aktiv olduğu halda sükan arxasında telefonunu yerə salır və onu götürmək üçün əyilərək yoldan diqqətini yayındırır. Bu anlıq diqqətsizlik avtomobilin təxminən 100 km/saat sürətlə T-formalı yolayrıcını keçib, yolun sonunda dayanmış avtomobilə çırpılmasına səbəb olur. Nəticədə, avtomobildən kənarda dayanan bir gənc oğlan və bir qız maşının altında qalır.

     Qız aldığı xəsarətlərdən hadisə yerində dünyasını dəyişir, oğlan isə sağ qalır, lakin ciddi bədən xəsarətləri alır. Xatırladaq ki, Tesla bu hadisədə birbaşa məsuliyyətinin olmadığını israrla müdafiə edirdi. Şirkət iddia edirdi ki, qəzaya səbəb olmuş Model S-in sürücüsü yoldan diqqətini yayındırıb və yolayrıcını keçərkən qaz pedalına basaraq idarəetməni avtopilot funksiyasından alıb. Nəticədə yüksək sürətlə idarəsiz hərəkət edən avtomobil, sürücünün diqqətsizliyi səbəbilə trayektoriyanı düzəldə bilməyərək, öz avtomobilinin yanında dayanan cütlüyü vurub. Electrek nəşrinin yazdığına görə, məhkəmə prosesində iddiaçı tərəfin hüquqi nümayəndələrinə ekspert rəyi əldə etmək mümkün olub və bu rəyə əsasən məlum olub ki, qəzanı törədən avtomobilin bort kompüteri hadisədən 3 dəqiqə sonra qəzanın videosunu və bir sıra sistem jurnallarını Tesla-nın serverinə göndərib.

     Bundan sonra, mövcud protokola uyğun olaraq, yerli nüsxə silinib. Başqa sözlə desək, Tesla faciədən cəmi 3 dəqiqə sonra hadisənin bütün detallarını bərpa etməyə imkan verən məlumatlara sahib olub. Əslində isə şirkət istintaqı əvvəlcə yanlış istiqamətə yönəldib və səlahiyyətli orqanlarda guya istintaqla fəal əməkdaşlıq təəssüratı yaradıb. Qeyd olunur ki, Tesla nümayəndələri əvvəlcə istintaqçıya şirkətə ünvanlanacaq rəsmi məktubu elə tərtib etməyə kömək ediblər ki, bu, istintaqa yalnız hadisə barədə olduqca ümumi təsəvvür yarada biləcək məlumatları təqdim etməyə hüquqi imkan versin. Bu cür məlumatlara, məsələn, elektromobilin bort əyləncə-informasiya sistemində saxlanmış telefon zənglərinin tarixçəsi daxildir. Mənbənin iddiasına görə, Tesla istintaqı bir neçə ay ərzində məqsədyönlü şəkildə yayındırıb və öz texniki mütəxəssislərindən birini, qəzanı törətmiş avtomobildən müsadirə olunmuş əyləncə sistemi modulu (MCU) və idarəetmə kompüteri (ECU) vasitəsilə zəruri məlumatları çıxarmağa cəhd etməyə məcbur edib.

     Bu komponentləri əldə etmiş istintaqçılar Tesla-nın servis mərkəzlərindən birinə yollanıblar. Orada onlara kömək məqsədilə göndərilmiş texniki mütəxəssis həmin hissələri başqa bir Model S avtomobilinə qoşmağa çalışıb. Kablolar və kompüterlərlə bir qədər məşğul olduqdan sonra Tesla əməkdaşı məlumatların ya zədələndiyini, ya da tamamilə itirildiyini bəyan edərək onların çıxarıla bilməyəcəyini bildirib. Daha sonra həmin Tesla mütəxəssisi and içərək məhkəmədə bildirib ki, kompüterin yaddaşından məlumat çıxarmaq üçün ECU modulunu işə salmaq mümkün olmayıb. Bundan sonra iddiaçılar tərəfindən cəlb edilmiş müstəqil ekspert kompüterin yaddaşındakı bütün məlumatların dəqiq rəqəmsal nüsxəsini çıxarıb və orada qəza anına aid qeydləri əhatə edən arxiv faylının təsvirini aşkar edib.

     Həmin fayl doğrudan da Tesla-nın AWS-dən (Amazon Web Services) icarəyə götürdüyü serverlərə göndərilmişdi. Məhz bu faylın mövcudluğu barədə məlumata əsasən istintaq Tesla-dan uyğun məlumatları tələb edə bilib - lakin bu, qəzadan demək olar ki, 5 il sonra baş verib. Bu vaxta qədər Tesla ardıcıl şəkildə faciənin detalları ilə bağlı dəqiq qeydlərə malik olmadığını iddia edirdi. Ekspertlər müəyyən ediblər ki, qəza baş verən elektromobilin sürücüsü hadisədən əvvəlki anlarda idarəetməni öz üzərinə götürməyib - Tesla-nın iddia etdiyinin əksinə olaraq. Eyni zamanda elektromobilin bort elektronikasının sürücüyə idarəetməni təhvil verməklə bağlı heç bir xəbərdarlıq etmədiyi məlum olub, baxmayaraq ki, avtopilot sistemi rəsmi olaraq elə qurulub ki, yolayrıcılarda işləməməli və belə hallarda idarəetməni sürücüyə ötürməlidir.

     Bu cür ötürmə baş vermədiyindən, texniki baxımdan qəza anında elektromobil avtopilot rejimində olub və sükan arxasında əyləşən sürücü nə pedallara basıb, nə də sükanla hər hansı müdaxilə edib. Bununla belə, sürücü məhkəmə iclası zamanı öz günahını etiraf edib, çünki həqiqətən də diqqətini yoldan yayındırmış və avtopilot funksiyasından düzgün istifadə qaydalarını pozmuşdu. Lakin məhkəmə münsifləri məsuliyyətin 1/3 hissəsini Tesla-nın üzərinə qoymağı zəruri hesab ediblər. Ən azı ona görə ki, Tesla-nın avtopilot sisteminin yolayrıcılarda işləməməsi ilə bağlı müdafiə mexanizmi düzgün işə yaramamışdı.