Çin süni zəka infrastrukturunu həm yerdə həm də kosmosda inkişaf etdirir

     Çin süni zəka sahəsində üstünlük əldə etmək üçün infrastrukturunu sürətlə genişləndirir. Strider Technologies tərəfindən hazırlanmış yeni hesabatda qeyd olunur ki, ölkədə artıq 250-dən çox süni zəka yönümlü məlumat mərkəzi fəaliyyət göstərir və ya tikilməkdədir. İndi isə həm hökumət, həm də özəl şirkətlər orbitə əsaslanan hesablama şəbəkələrinin yaradılmasına başlayıblar. ABŞ hakimiyyəti bu artımı yavaşlatmaq üçün qabaqcıl çiplər və texnologiyaların ixracına məhdudiyyətlər tətbiq etməyə çalışır. Lakin analitiklərin fikrincə, bu ənənəvi tədbirlər artıq Pekinin iddialı planlarını cilovlamaq üçün kifayət etmir. Hesabatda bildirilir: “Çin Xalq Respublikası süni zəka sahəsində qlobal liderliyə yönəlmiş dövlət siyasəti həyata keçirir”.

     Müəlliflər hesab edirlər ki, süni zəka Çinin texnoloji liderliyə nail olması və ordusunun modernləşdirilməsi üçün açar elementdir. Çin hökuməti bu infrastrukturun inkişafını nazirliklər və yerli hakimiyyət orqanları səviyyəsində koordinasiya edir. Yer üzərində süni zəka infrastrukturunun inkişafı ilə paralel olaraq, Çin süni zəkanın kosmosda da tətbiqini planlaşdırır. Hazırda orbitdə birbaşa məlumatları saxlaya, emal edə və təhlil edə bilən peyklərin, yəni məlumat mərkəzi kimi fəaliyyət göstərə bilən qurğuların yaradılması ideyası nəzərdən keçirilir. Bu yanaşma qərarların müstəqil şəkildə qəbul edilməsinə və hadisələrə daha sürətli reaksiya verilməsinə imkan yaradacaq, çünki məlumatları Yerə göndərməyə ehtiyac qalmayacaq.

     Məqsəd məlumatların emalını onların toplandıqları nöqtəyə mümkün qədər yaxınlaşdırmaqdır. Bu ideya həm dövlət qurumları, həm də özəl şirkətlər arasında getdikcə daha çox məşhurluq qazanır. Məsələn, hazırda Relativity Space adlı kosmik startapa rəhbərlik edən keçmiş Google rəhbəri Eric Schmidt süni zəkanın inkişafı üçün hesablama güclərini kosmosa yerləşdirmək istəyir. Çin artıq bu istiqamətdə addımlar atmağa başlayıb. May ayının ortalarında Çin şirkəti ADA Space və Zhejiang Lab laboratoriyası 2800 peykdən ibarət planlaşdırılan superkompüter şəbəkəsinin ilk 12 peykini orbitə buraxıblar. Bu peyklər yüksək sürətli lazer kanalları ilə bir-birinə bağlanıb və məqsəd süni zəka üçün məlumatların emalını orbitə köçürməyin nə dərəcədə real olduğunu göstərməkdir.

     Çində süni zəka üçün məlumat mərkəzləri təsadüfi yerlərdə deyil, müəyyən sahələr üzrə ixtisaslaşmış bölgələrdə yerləşdirilib. Analitiklərin fikrincə, bu yanaşma digər uzaqdan idarə olunan infrastruktur növləri ilə - məsələn, dərin dəniz məlumat emalı mərkəzləri ilə - təcrübələr aparmaq üçün də imkanlar açır. Çinin süni zəkanı sürətlə inkişaf etdirməsinə cavab olaraq Vaşinqton qabaqcıl yarımkeçiricilərə çıxışı məhdudlaşdırmaq üçün ixrac qadağaları tətbiq edib. Xüsusilə, ABŞ NVIDIA şirkətinin ən güclü süni zəka çiplərinin Çinə satışını bu texnologiyaların hərbi məqsədlərlə istifadə oluna biləcəyindən narahatlıq duyaraq qadağan edib. Həm Biden, həm də Trump administrasiyaları Çinin yalnız yüksək səviyyəli çiplərə deyil, eyni zamanda onların istehsalı üçün lazım olan avadanlıqlara da çıxış əldə etməsinin qarşısını almağa çalışıblar.

     Analitiklərin fikrincə, ABŞ-ın ənənəvi iqtisadi alətləri artıq biznesin, texnologiyaların yayılmasının və ideya mübadiləsinin mövcud reallıqlarına uyğun gəlmir. Çinin texnoloji inkişafını məhdudlaşdırmaq cəhdləri, əksinə, həm Çin, həm də digər ölkələr üçün daha çox ixtiraçılıq və yaradıcılıq stimulu yaradır. Mütəxəssislərin sözlərinə görə, sadəcə şirkətləri sanksiya siyahılarına salmaq və qadağalar tətbiq etmək effektiv deyil, çünki bu şirkətlər mülkiyyət strukturlarını gizlətmək və əsas texnologiyalara çıxış əldə etmək üçün saxta firmalar yarada bilirlər. Rəqabət mütəxəssisləri də əhatə edir. Qeyd olunur ki, Çin hökuməti süni zəka sahəsində çalışan ABŞ-dakı alimləri cəlb etmək istiqamətində fəallığını əhəmiyyətli dərəcədə artırıb. Bunun fonunda bildirilir ki, ABŞ hökumətinin bu tendensiyaya qarşı mübarizə aparmaq üçün konkret məqsədi və ya strategiyası yoxdur. Trump administrasiyası sadəcə ABŞ universitetlərində təhsil almaq istəyən çinli tələbələrə vizaların verilməsinə məhdudiyyətlər qoyduğunu elan etmişdi.