Ənənəvi saytlar süni zəka əsaslı çat-botlar və agentlər səbəbilə istifadəçi kütləsini itirilər

     Süni zəka sahəsində ixtisaslaşmış şirkətlər sayt sahiblərinə yeni nəsil axtarış sistemlərinin onlara daha çox istifadəçi cəlb edəcəyini vəd etmişdi. Lakin TollBit məzmun lisenziyalaşdırma platformasının yeni hesabatı göstərir ki, əslində vəziyyət tamamilə fərqlidir. Bundan əvvəl OpenAI və Perplexity süni zəka ilə işləyən axtarış sistemlərinin saytlardan məlumat toplayaraq, sahiblərinə daha çox ziyarətçi və yeni gəlir mənbələri təmin edəcəyini iddia edirdi. Lakin TollBit-in Forbes-lə paylaşdığı hesabat göstərir ki, süni zəka axtarış sistemləri xəbər saytları və bloqlara ənənəvi Google axtarışı ilə müqayisədə 96% daha az referal trafik göndərir.

     Eyni zamanda, süni zəka sistemləri tərəfindən internetdə toplanan məlumatların həcmi son aylarda 2 dəfədən çox artıb. 2024-cü ilin dördüncü rübündə OpenAI, Perplexity, Meta və digər süni zəka şirkətləri müxtəlif saytlara təxminən 2 milyon dəfə giriş edib. Bu məlumat 160 saytın nümunəsi əsasında təqdim edilib, buraya milli və yerli xəbər mənbələri, istehlak texnologiyalarına həsr olunmuş veb-saytlar və alış-veriş bloqları daxildir. Orta hesabla hər bir səhifə süni zəka sistemləri tərəfindən 7 dəfə skan edilib. TollBit saytlar üçün süni zəka skanlamasını aşkar edən vasitələr təqdim edir.

     Hər dəfə bir süni zəka platforması saytları skan etdikdə, TollBit bu platformaların tərtibatçılarından haqq alır və bu vəsait onun analitik platformasında qeydiyyatdan keçmiş veb-resurslara yönləndirilir. Bu yanaşma TollBit-ə skanlama mexanizmlərinin aktivliyi və veb-trafik haqqında dəqiq məlumat əldə etməyə imkan verir. OpenAI, Meta və Perplexity hesabatda təqdim olunan məlumatları şərh etməkdən imtina edib. Lakin Perplexity bildirib ki, onların sistemi sayt sahiblərinin robots.txt fayllarında göstərdiyi direktivlərə riayət edir. Bu direktivlər hansı bölmələrə girişin icazəli olduğunu müəyyənləşdirir.

     Fevral ayında Gartner analitikləri 2026-cı ilə qədər ənənəvi axtarış sistemlərindən gələn trafikin süni intellekt əsaslı çat-botlar və agentlər səbəbindən 25% azalacağını proqnozlaşdırıb. Bu proses artıq başlayıb. Təhsil texnologiyaları sahəsində ixtisaslaşmış Chegg şirkəti Google-u məhkəməyə vermək qərarına gəlib. Şirkət Google-un axtarış nəticələrində göstərdiyi məlumat icmallarının  onların kontentindən istifadə etdiyini, lakin mənbənin göstərilmədiyini iddia edir. Keçən ilin ikinci rübündə, süni zəka icmalları ilk dəfə təqdim olunanda, Chegg-in veb-trafiki 8% azalmışdı. Bu ilin yanvarında isə azalma 49%-ə çatıb.

     Chegg-in iddiasına görə, Google-un süni zəka icmalları onların məqalələrini mənbə göstərmədən təqdim edərək istifadəçilərin sayta daxil olmasını azaldıb. Trafikin azalması şirkətə ciddi təsir edib. Hazırda Chegg öz aktivlərini satmaq və ya özəl şirkətə çevrilmək variantlarını nəzərdən keçirir. Google isə Chegg-in məhkəmə iddiasını "əsassız" adlandırıb və bildirib ki, axtarış nəticələrində saytların müxtəlifliyi artıb. Vəziyyəti daha da çətinləşdirən amillərdən biri də odur ki, süni zəka tərtibatçıları resursları skan edərkən və məlumat toplayarkən "User agent" sahəsində qeyri-dəqiq məlumatlar göstərirlər.

     Bu isə sayt sahiblərinin bu skanerləri aşkar etməsinə və süni zəka şirkətlərinin onların materiallarından necə istifadə etdiyini başa düşməsinə mane olur. Bir versiyaya görə, Google eyni botları həm saytları indeksləmək, həm də süni zəka üçün məlumat toplamaq məqsədilə istifadə edir. Perplexity isə robots.txt direktivlərinə riayət etdiyini iddia etsə də, onun fəaliyyəti daha da qeyri-müəyyəndir. Bəzi hallarda sayt sahibləri veb-server səviyyəsində giriş bloklasalar da, skanlama prosesi dayanmır - çünki referral trafik hələ də davam edir. Məsələn, rəsmi göstəricilərə əsasən, bəzi veb-resurslar Perplexity tərəfindən 500 dəfə skan edilib, lakin sonradan həmin saytlara 10 000-ə yaxın ziyarətçi yönləndirilib.

     Bu fərqi yalnız tanınmayan, qeyri-rəsmi bir skanerləyici botun fəaliyyəti ilə izah etmək mümkündür. Keçən il Perplexity məşhur xəbər agentliklərinin, o cümlədən Forbes, CNBC və Bloomberg-in pullu materiallarını mənbə göstərmədən kopyalamaqda və demək olar ki, sözbəsöz sitat gətirməkdə ittiham olunub. Bundan əlavə, Perplexity servisi tez-tez aşağı keyfiyyətli, süni zəka tərəfindən yaradılmış bloqlara və sosial media paylaşımlarına istinad edib, lakin bu mənbələrdə çox vaxt qeyri-dəqiq məlumatlar yer alıb. New York Post və Dow Jones şirkətləri Perplexity-ni məhkəməyə verərək, onu müəllif hüquqlarını pozmaqda ittiham ediblər.

     Bundan başqa, saytların nəzarətsiz skan edilməsi onların server resurslarına olan yükü artırır və sahibləri üçün əlavə xərclərə səbəb olur. OpenAI və Perplexity artıq süni zəka agentləri istifadəyə veriblər. Bu agentlər saytlardan müstəqil şəkildə məlumat toplayır və detallı hesabatlar hazırlayır. Bu tendensiya problemi daha da dərinləşdirəcək. Münaqişəni həll etməyin ən aydın yollarından biri materialların birbaşa lisenziyalaşdırılmasıdır. Məsələn, Associated Press, Axel Springer və Financial Times OpenAI ilə lisenziyalaşdırma razılaşmaları imzalayıb. Bundan əlavə, TollBit kimi yeni şirkətlər meydana çıxıb. Onlar süni zəka sistemlərinin sahiblərindən hər dəfə sayt materiallarını kopyaladıqda ödəniş tələb edən model əsasında fəaliyyət göstərirlər.

Mənbə: Forbes

Bənzər xəbərlər

Süni İntellekt

Alimlər neyron şəbəkələri əsasında ümumi süni zəkanın (AGI) yaradılmasına inanmırlar

Əksər süni zəka tədqiqatçıları mövcud texnoloji yanaşmanın ümumi süni zəkanın (AGI) yaradılmasına gətirib çıxaracağına inanmır.

Süni İntellekt

Çağrı mərkəzi operatoru hindistanlı işçilərin aksentini yumşaltmaq üçün süni zəkadan istifadə edir

Dünyanın ən böyük çağrı mərkəzi operatoru olan Teleperformance şirkəti süni zəkadan istifadə edərək ingilis dilli hindistanlı işçilərin aksentini yumşaldır.

Süni İntellekt

OpenAI aparıcı institutlar ilə birlikdə NextGenAI konsorsiumunu işə salıb

OpenAI NextGenAI adlı yeni konsorsiumun yaradıldığını elan edib. Bu konsorsiumda ABŞ və Böyük Britaniyanın 15 aparıcı universiteti və tədqiqat institutu iştirak edəcək.

Süni İntellekt

Amazon məntiqi düşünmə bacarıqlarına malik yeni süni zəka modeli üzərində çalışır

Bu model Nova brendi çərçivəsində hazırlanır və OpenAI, Anthropic və Gemini kimi aparıcı rəqiblərə ciddi rəqabət yarada bilər.

Süni İntellekt

Çin hakimiyyəti süni zəka mütəxəssislərinə ABŞ-a yollanmamağı məsləhət görür

Çin hakimiyyəti aparıcı sahibkarlara və süni zəka sahəsində ixtisaslaşmış mütəxəssislərə ABŞ-a səfərlərdən çəkinməyi tövsiyə edib. Pekin süni zəkanı həm iqtisadiyyat, həm də milli təhlükəsizlik baxımından prioritet sahə kimi görür.