main-post-cover

    Kainatın əsl yaşı iki dəfə böyük ola bilər

    Süni İntellekt
    19.07.2023
    Farid Pardashunas
        Kanadalı alimlər tərəfindən aparılmış yeni tədqiqata əsasən kainatın yaşı əslində 26.7 milyard il təşkil edə bilər. Bu isə öz növbəsində Lambda-CDM modelinə əsaslanan 13.7 milyard il yaş göstəricisini şübhə altına atır. Daha çox standart kosmoloji model kimi tanınan Lambda-CDM modeli çox geniş yayılmış bir modeldir və o, kainatın ilkin mərhələlərdən bu günə kimi olmuş təkamülünü təsvir edir. Uzun illər ərzində astronomlar və fiziklər kainatın yaşını çox uzaq məsafədə yerləşən qalaktikalardan gələn işığın qırmızıya sürüşmə hadisəsi əsasında təyin edirdilər. 2021-ci ildə bu model əsasında kainatın yaşı 13.797 milyard il təyin edilmişdi. Kanadalı alimlərin aparmış olduqları yeni tədqiqat isə standart kosmoloji modelə meydan oxuyur və ilkin qalaktikalar ilə bağlı olan problemin həll üsulunu təklif edir.
        Alimlər kainatın yaşından daha çox yaşa sahib ulduzların mövcudluqlarından heyrətə gəliblər. Buna misal olaraq Yer kürəsindən təqribi olaraq 190 işıq ili uzaqlığında yerləşən HD 140283 adlı ulduzu gətirmək olar. Bəzi hesablamalara əsasən sözügedən ulduzun yaşı 16 milyard il təşkil edə bilər. James Webb kosmik teleskopunun işə salınması sayəsində alimlər çoxlu sayda yeni kəşflər etdilər. Onların arasında Böyük partlayışdan qısa müddət sonra formalaşmış qalaktikalar da mövcuddur. Kainatın erkən vaxtlarında qalaktikaların aşkar edilməsi də öz növbəsində kainatın real yaşı məsələsində bəzi suallar doğurdu. Alimlər James Webb vasitəsilə Böyük partlayışdan 300 milyon il sonra formalaşmış qalaktikaları aşkar etdilər. Lakin bu cür qalaktikaların təkamülləri və kütlələri milyardlarla ili əhatə etməlidirlər.
        Üstəlik aşkar edilmiş bu cür qalaktikalar ölçü baxımından da kiçikdirlər. Bu da öz növbəsində alimlərdə əlavə sualların yaranmasına səbəb olub. Ottava Universitetinin fizika professoru Rajendra Gupta Lambda-CDM modelini 1929-cu ildə Fritz Zwicky adlı astrofizik tərəfindən irəli sürülmüş yaşlanan işıq konsepti ilə birləşdirərək qırmızıya sürüşmə halını hibrid hal kimi qəbul edib. Zwicky-nin konseptinə Gupta həmçinin təkamülə məruz qalan əlaqə konstantlarını əlavə edib. Əlaqə kontantları isə keçən əsr britaniyalı fizik Paul Dirac tərəfindən irəli sürülmüşdü. Əlaqə konstantları hissəciklər arasında qarşılıqlı əlaqənin fundamental fiziki konstantlarıdır. Paul Dirac-a əsasən sözügedən konstantlar zamanla dəyişmiş ola bilərlər.
        Konstantların dəyişikliyə məruz qaldıqlarını nəzərə alsaq, James Webb tərəfindən müşahidə edilən erkən qalaktikaların formalaşma müddətləri bir neçə yüz milyon ildən bir neçə milyard ilə yüksələ bilər. Bu öz növbəsində qədim qalaktikaların inkişafları və kütlələrindəki qəribəlikləri izah edir. Gupta güman edir ki, kosmoloji sabitliyin qəbul edilmiş təfsirinə (qaranlıq enerjinin təsiri ilə kainatın genişlənmə sürətinin artması) yenidən nəzər yetirmək lazımdır. O, kosmoloji sabitliyin yeni təfsiri kimi əlaqə konstantlarının təkamülünü təklif edir. Kosmoloji modelin bu cür versiyası kosmologiya ilə bağlı kiçik suallara cavab verir və erkən kainatda müşahidə edilən qalaktikaların formalaşma müddətlərinə aydınlıq gətirir. Nəticə etibarilə bu cür kosmoloji modelə əsasən kainatın yaşı 13.7 milyard il deyil, 26.7 milyard il təşkil edir.
    Linki kopyala

    Bənzər xəbərlər

    Oxşar xəbərlər