Süni zəka inanılmaz dərəcədə böyük həcmdə enerji sərf edir

     OpenAI-nin rəhbəri Sam Altman “ChatGPT bir sorğu üçün nə qədər enerji sərf edir?” sualına cavab olaraq bildirib ki, bu göstərici 0.34 vat-saatdır. Lakin mütəxəssislər əmindirlər ki, bu rəqəm real vəziyyəti əks etdirmir, çünki real dünyada sorğuların yerinə yetirilməsi zamanı yaranan şərtlər nəzərə alınmayıb. Müxtəlif tipli elektrik şəbəkələri, soyutma sistemləri, işıqlandırma, şəbəkə avadanlıqları, gün ərzində dəyişən yüklənmə və digər amillər real enerji istehlakını hesablamağı son dərəcə çətinləşdirir. Hugging Face süni zəka şirkətinin iqlim məsələləri üzrə rəhbəri Sasha Luccioni-nin fikrincə, Altman-ın təqdim etdiyi məlumatlar əsassızdır və OpenAI-nin bu hesablamaları necə apardığını göstərən bir alqoritm (əgər ümumiyyətlə belə bir hesab aparılıbsa), “ortalama sorğu” anlayışı, modelin ilkin təlim xərcləri və digər faktorlar olmadan bu rəqəmlərin heç bir mənası yoxdur.

     Süni zəka insan sivilizasiyasına getdikcə daha çox təsir göstərir. O, enerji sistemlərinə düşən yükü dəfələrlə artırır və bəşəriyyət iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparmağa çalışdığı bir vaxtda karbon emissiyalarını yüksəldir. OpenAI kimi süni zəka sahəsinin böyük oyunçuları isə ətraf mühitlə bağlı məlumatları son dərəcə az açıqlayırlar. Luccioni və onun həmkarları süni zəka modellərində daha yüksək ekoloji şəffaflığın vacib olduğuna əmindirlər. Luccioni-nin məlumatına görə, 2025-ci ilin may ayında böyük dil modellərindən istifadənin 84%-i ətraf mühitlə bağlı heç bir məlumat açıqlamayan modellərin payına düşüb. “Avtomobil alanda onun hər qalona neçə mil məsafə qət etdiyini bilirik, amma biz hər gün bu süni zəka alətlərindən istifadə edirik və onların səmərəliliyi, emissiya göstəriciləri barədə heç bir məlumata malik deyilik. Bu, məcburi deyil, bunu tənzimləyən bir norma yoxdur.

     Ancaq iqlim böhranının hazırkı vəziyyətini nəzərə alaraq, bu məsələ dünyanın hər yerindəki tənzimləyici orqanların gündəliyində əsas mövzulardan biri olmalıdır” - deyə Luccioni bildirib. Şəffaflığın olmaması nəticəsində ictimaiyyət hadisələri subyektiv qiymətləndirmələrlə dəyərləndirir və bunları həqiqət kimi qəbul edir. Məsələn, hesab edilir ki, orta statistik ChatGPT sorğusu orta statistik Google axtarışından 10 dəfə çox enerji sərf edir. Bu fikir ilk dəfə 2023-cü ildə Alphabet şirkətinin rəhbəri John Hennessy tərəfindən səsləndirilib və daha sonra bu açıqlama fakt kimi yayılmağa başlayıb, baxmayaraq ki, bunun heç bir obyektiv əsası yoxdur. “Əsas problem odur ki, əlimizdə rəqəmlər yoxdur. Buna görə də insanlar hətta salfet üzərində edilmiş təxmini hesablamaları qızıl standart kimi qəbul etməyə meyllidirlər, halbuki bu, belə deyil” - deyə Luccioni əmindir.

     Daha dəqiq məlumat əldə etmək üçün pərdəarxası proseslərə nəzər salmağın bir yolu açıq mənbə kodlu modellərlə işləməkdir. Frontiers of Communication jurnalında dərc olunmuş bir araşdırmada Meta-nın 2 Llama modeli və 3 DeepSeek modeli daxil olmaqla 14 belə model qiymətləndirilib və məlum olub ki, bəziləri eyni məlumat bazasından istifadə edərkən digərlərindən 50% daha çox enerji sərf edir. Araşdırmada iştirak etmiş məntiq yürüdə bilən modellər cavab yaradarkən daxili düşüncə prosesini əks etdirən və daha çox enerji sərfiyyatına işarə edən “düşüncə markeri” adlanan elementləri daha çox istehsal edirdilər. Bu modellərdə yığcamlıqla bağlı problemlər də müşahidə olunub: Çoxvariantlı seçim mərhələsində daha mürəkkəb modellər açıq şəkildə yalnız təqdim olunan seçimlərdən cavab istənilməsinə baxmayaraq, tez-tez bir neçə token ilə cavab qaytarıblar.

     Mütəxəssislərin fikrincə, mümkün olan hallarda daha az enerji sərf edən modellərdən istifadə edilməlidir: “Hətta daha kiçik modellər belə, daha sadə tapşırıqları yerinə yetirərkən əla nəticələr göstərə bilər və bu zaman atmosferə bu qədər böyük miqdarda CO2 buraxmırlar”. Bəzi texnoloji şirkətlər, xüsusilə Google və Microsoft, bu prinsipə riayət etməyə çalışırlar. Onların axtarış funksiyaları mümkün olduqda daha kiçik modellərdən istifadə edirlər. Lakin ümumilikdə süni zəka modellərinin təminatçıları bu sistemlərin enerji tələbatını azaltmaq üçün hələ çox az iş görüblər.

     Hesablama gücündən artıq dərəcədə istifadə olunması isə əsasən istifadəçiyə mümkün qədər sürətli cavab vermək istəyindən qaynaqlanır, çünki süni zəkanın reaksiya sürəti istifadəçi üçün əsas göstəricilərdən biridir. Əlavə məlumatlar açıqlanmadığı təqdirdə, ictimaiyyət süni zəkanın planetə nə dərəcədə təsir etdiyini anlamaq üçün vacib olan məlumatların böyük hissəsini sadəcə əldən verir. “Əgər əlimdə sehrli çubuq olsaydı, dünyada harada və hansı tətbiqdə olmasından asılı olmayaraq, süni zəka sistemini istehsalata tətbiq edən hər bir şirkət üçün karbon emissiyaları ilə bağlı məlumatların açıqlanmasını məcburi edərdim” - deyə Luccioni bildirib.