Süni zəka termonüvə reaktorlarının hazırlanmasını sürətləndirə bilər

     Microsoft şirkəti əmindir ki, süni zəka iqtisadi baxımdan kommersiya məqsədli səmərəli termonüvə reaktorlarının hazırlanmasını sürətləndirməyə kömək edə bilər. Bu reaktorlar gələcəkdə süni zəka ilə çalışacaq məlumat mərkəzlərinin enerji ilə təmin olunmasında istifadə oluna bilər. Hazırda belə bir reaktor mövcud deyil. Microsoft Research-ün sözlərinə görə, nüvə sintezindən tükənməz və təmiz enerji mənbəyi kimi istifadə etmək insanlığın ən iddialı elmi məqsədlərindən biri olaraq uzun müddətdir gündəmdədir. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, geniş miqyaslı termonüvə energetikasının yaranmasına hələ uzun illər qalır. Buna baxmayaraq, artıq bu gün süni zəkanın bu prosesləri necə sürətləndirə biləcəyi ilə bağlı araşdırmalar aparılır.

     Microsoft Research tərəfindən təşkil olunmuş ilk Fusion Summit adlı sammitdə çıxış etmiş Microsoft Research Accelerator nümayəndəsi, ətraf mühitin davamlı təminatı sahəsində gələcək tədqiqatlar üçün süni zəkanın istifadəsinin perspektivlərini vurğulayıb. Hazırda süni zəka texnologiyaları ekoloji baxımdan dayanıqlı hesab olunmur. BMT ötən il qeyd etmişdi ki, süni zəka ilə çalışan məlumat emalı mərkəzləri elektron tullantılar yaradır, çoxlu su, kritik minerallar və nadir torpaq elementləri istehlak edir. Bu resursların çıxarılmasında isə çox zaman ekoloji cəhətdən təhlükəli texnologiyalardan istifadə olunur.

     Ən önəmlisi isə odur ki, bu cür məlumat emalı mərkəzləri çox böyük miqdarda elektrik enerjisi sərf edir və nəticədə parnik qazlarının emissiyasını artırır. Microsoft bu məlumat emalı mərkəzlərinin ətraf mühitə təsirini karbon kreditləri almaqla, “təmiz” enerji tədarükü ilə, həmçinin avadanlıq və proqram təminatının optimallaşdırılması ilə kompensasiya etməyə çalışır. Nüvə sintezi texnologiyalarının sürətli inkişafı isə şirkətin biznesinin ekoloji təsirini daha effektiv şəkildə kompensasiya edə bilərdi. Prinston Plazma Fizikası Laboratoriyasının (Princeton Plasma Physics Laboratory, PPPL) nümayəndəsi Steven Cowley, Fusion Summit tədbirində çıxışı zamanı bildirmişdi ki, termonüvə energetikasında optimal həllərin tapılmasında süni zəkanın həqiqətən əsas rol oynayıb-oynamadığını müəyyən etmək üçün əlavə tədqiqatlara ehtiyac var.

     Bununla belə, səbrli olmaq lazım gələcək - çünki təcrübi termonüvə qurğularının istismara verilməsinə hələ ən azı 10 il qalır. ABŞ-ın Milli Elmlər, Mühəndislik və Tibb Akademiyalarının (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, NASEM) fikrincə, dövlət və özəl investisiyalar 2035-2040-cı illər arasında pilot termonüvə elektrik stansiyasının yaradılmasına imkan verəcək. Bu tarix beynəlxalq ITER (International Thermonuclear Experimental Reactor) layihəsinin planlaşdırılan fəaliyyətə başlama vaxtı ilə təxminən üst-üstə düşür. Microsoft ümid edir ki, materialşünaslıq sahəsində, diferensial tənliklərin həlli və digər tədqiqat vəzifələri üçün süni zəka üzrə əldə etdiyi nailiyyətlər, iqtisadi baxımdan səmərəli termonüvə sintezinin yolunu tapmağa kömək edəcək.

     Steven Cowley-nin rəhbərlik etdiyi laboratoriya artıq Microsoft ilə qarşılıqlı anlaşma memorandumu imzalayıb. Alimlər əmindirlər ki, süni zəka bu sahədə lazımi texnologiyaların hazırlanma müddətini qısalda bilər. Hər halda, bu texnologiya onilliklər ərzində davam edən “sınaq və səhv” üsuluna alternativ hesab olunur. Microsoft bu sahədə tək deyil. Məsələn, nüvə texnologiyaları hazırlayan Type One Energy şirkəti və ABŞ-ın dövlətə məxsus Tennessee Valley Authority (TVA) şirkəti termonüvə elektrik stansiyasının tikintisi planlarının birgə hazırlanması üçün əməkdaşlıq razılaşması imzalayıblar. OpenAI isə Helion adlı şirkətdən “çox böyük həcmdə” termonüvə enerjisi almağı planlaşdırır. Helion yanvar ayının sonunda 425 milyon dollar investisiya cəlb edib.

Mənbə: The Register