Çin Starlink ilə mübarizə yollarını axtarır

     2022-ci ilin fevral ayından etibarən, Starlink layihəsinin Şərqi Avropada strateji və taktiki əhəmiyyəti aydın şəkildə üzə çıxdıqdan sonra bu layihədən yaranan təhlükəni həm ABŞ-ın rəqibləri, həm də müttəfiqləri hiss etməyə başlayıblar. Üstəlik, Elon Musk-ın ziddiyyətli şəxsiyyəti onunla tərəfdaşlığı daha da gözlənilməz edib - bunu ABŞ prezidenti Donald Trump da tam mənada hiss etmişdi. Buna görə də Çin Starlink-i ciddi təhlükə kimi qiymətləndirir və onu neytrallaşdırmaq - hətta tamamilə məhv etmək planları üzərində düşünür. Bir neçə gün əvvəl Associated Press (AP) saytında dərc olunmuş araşdırma məqaləsində jurnalistlər Çin elmi jurnallarında Starlink-ə qarşı mümkün tədbirlərlə bağlı məqalələrin sayında sürətli artımın müşahidə edildiyini bildiriblər. AP müəllifləri qeyd edirlər ki, bu məqalələrin əsas axını 2022-ci ildən sonrakı dövrə təsadüf edir.

     Qeyd etmək lazımdır ki, Çin Starlink peyk internet şəbəkəsinin milli analoqunu yaratmağa çalışır. Lakin bu istiqamətdə atılan addımlar hələlik inamsız və ehtiyatlıdır: Qianfan və Guowang peyk qruplaşmalarının ilk buraxılışları artıq baş tutub, lakin hər birində hələlik cəmi bir neçə onluq peyk mövcuddur. Eyni zamanda Starlink peykləri Çin ərazisi üzərindən uçur və bu da daimi narahatlıq yaradır. Çin, Şimali Koreya və İran Starlink xidmətləri üçün “ölü zona” olaraq qalır, lakin ehtiyac yarandıqda bu peyklər həmin regionlar üzərində məlumat ötürə və naviqasiya dəstəyi təmin edə bilirlər - məsələn, pilotsuz uçuş aparatları üçün. 2022-ci ildən bəri AP jurnalistləri Çin mənbələrində Starlink şəbəkəsinin fəaliyyətini iflic etməklə bağlı 64 məqalə qeydə alıblar. Hər birində çinli tədqiqatçılar sistemin imkanlarını və zəif tərəflərini diqqətlə təhlil etmiş, həmçinin Çinin Elon Musk-ın şirkətindən nə öyrənə biləcəyini anlamağa çalışmışlar.

     Xüsusilə, Çin Milli Müdafiə Universitetinin tədqiqatçıları 2023-cü ildə Starlink-in Çin üzərində - Pekin, Tayvan və şimal vilayətləri daxil olmaqla - əsas coğrafi bölgələrdə əhatə zonalarını modelləşdiriblər. Onlar belə nəticəyə gəliblər ki, Starlink Pekini sutkalıq fasiləsiz əhatə ilə təmin edə bilir. “Starlink şəbəkəsinin dünya üzrə bütün regionlarda əhatə imkanları davamlı və yüksək sürətlə yaxşılaşır” - deyə müəlliflər qeyd edərək, Musk-ın 10 minlərlə yeni peyki orbitə çıxarmağı planlaşdırdığını xatırladıblar. Yarırəsmi China Industrial Control Systems adlı fövqəladə kibertəhdidlərə cavab qrupu tərəfindən dərc olunmuş başqa bir məqalədə tədqiqatçılar Starlink-in təchizat zəncirindəki zəif nöqtələri aşkara çıxarıblar. “Şirkətin birinci səviyyəli 140-dan çox tədarükçüsü və ikinci və üçüncü səviyyələrdə, yəni ikinci əl bazarda fəaliyyət göstərən xeyli sayda tədarükçüsü var. Bu isə şirkətin kibernəzarəti təmin etmə imkanlarını məhdudlaşdırır” - deyə 2023-cü il tarixli nəşrdə qeyd olunub.

     Müəlliflərin fikrincə, bu xüsusiyyətlər peyklərin istehsalının erkən mərhələlərində diversiya və sabotaj üçün imkanlar yaradır. 2023-cü ildə dərc olunmuş başqa bir sənəddə Çin Xalq Azadlıq Ordusunun mühəndisləri Starlink peyklərini izləmək, siqnalları ələ keçirmək və onlara fiziki təsir göstərmək üçün xüsusi peyk donanması yaratmağı təklif ediblər - məsələn, batareyaların və ya ion mühərriklərinin zədələnməsi kimi. Digər tədbirlər arasında güclü yerüstü lazerlərlə, hətta sualtı qayıqlardan istifadə etməklə peyklərin kor edilməsi də yer alıb. Ən radikal tədbir kimi isə orbitdə nüvə başlığının partladılması və bununla Starlink qruplaşmasının böyük bir hissəsinin bir zərbə ilə məhv edilməsi ideyası irəli sürülüb. Şübhə yoxdur ki, Starlink-ə qarşı əks-tədbirlər yalnız açıq şəkildə deyil, gizli səviyyədə də hazırlanır. Bir ölkənin qlobal peyk rabitə və naviqasiya infrastrukturu sahəsində dominant mövqeyə sahib olması nə ABŞ-ın düşmənləri, nə də müttəfiqləri üçün qəbuledilən sayılır.