James Webb teleskopu erkən kainatdakı ilk qalaktikaların formalaşma proseslərini müşahidə edib

Elm & Texnologiya

27.05.2024

Emil Nəcəfov

James Webb kosmik teleskopu fəaliyyətdə olduğu müddətdə bəlkə də ən dəyərli kosmik fotoları çəkib. Belə ki, çəkilmiş fotolar vasitəsilə alimlər kainatdakı ilk qalaktikaların necə formalaşdıqlarını görüblər. Aparılmış bu müşahidə ümumilikdə bizim ulduzların, qalaktikaların və kainatın özünün təkamülləri ilə bağlı təsəvvürlərimizi təsdiqləyiblər. “Daha öncə James Webb son təkamül mərhələsində olmuş qalaktikaları sərgiləyirdisə, indi biz onların formalaşma proseslərinin və bir qayda olaraq ilk ulduz sistemlərinin qurulmalarının şahidiyik” - deyə mütəxəssislər qeyd ediblər.

Teleskop Böyük partlayışdan 400-600 milyon il sonra formalaşmağa başlamış 3 qalaktikanın fotolarını çəkib. Kainatın həmin zaman aralığında qalaktikalar qaranlıq və adi materiyanın qruplaşması formasında idilər və çox güman ki, onlar öz mərkəzlərində qara dəliyi birləşdiriblər. Onlarda ulduzlar ya yox idilər ya da maksimal dərəcədə az idilər. Həmin zamanlarda adi materiya qismində sadəcə hidrogen çıxış edirdi. James Webb teleskopunun spektral təchizatı da məhz hidrogenin hərəkəti ilə udulmasını müşahidə edib.

Teleskop tərəfindən çəkilmiş fotolarda alimlər formalaşma prosesində olan qalaktikaların daxili və kənar hissələrinə hidrogen axınını təyin ediblər. Zamanla qravitasiyanın təsiri ilə qazın sıxlığı formalaşma prosesində olan qalaktikanın ayrı-ayrı yerlərində elə bir göstəriciyə çatır ki, nəticədə termonüvə reaksiyaları işə düşür və ilk ulduzlar yaranmağa başlayır. Lakin bu, bir qədər sonra baş verəcək. Həmçinin alimlər bu cür prosesi artıq kainatın daha sonrakı inkişaf mərhələlərində müşahidə ediblər. Lakin ilk qalaktikaların formalaşmağa başladıqlarını müşahidə etmək çox nadir rast gəlinən bir hadisədir. Alimlər qalaktikaların mərkəzləri ilə kənar hissələri arasında qazın necə paylandığını bilmirlər. Növbəti müşahidələr isə bunu öyrənməkdə yardımçı olacaqlar.

Linki kopyala

james webb

james webb photos 2024

james webb photos

james webb space telescope

james webb telescope