`Texnologiyanın bütün imkanlarını rədd edən Amishlər təriqəti`
08.07.2017
Orxan Jafarli
Dünya 21-ci əsri yaşayarkən, texnologiya nəhəngi Amerikanın mərkəzində
mühafizəkar və irəli dərəcədə təvazökar bir həyat yaşanır.
Amishlər olaraq bilinən və bağlı olduqları məzhəbin tələblərinə
görə yaşayan bu birlik elektriksiz, traktorsuz və internetsiz bir həyatı yaşayırlar.
Dünya onları heyrətlər içərisində izləyir; amma istər bəyənin
istərsə də bəyənməyin, onlar müasir həyatı, tərzləriylə tənqid edirlər.
Amerikada yaşayan, texnologiyanın bütün imkanlarını rədd edən
bir xristian təriqəti olan Amishlər hər zaman üçün maraq mövzusu olmuş bir birlikdir.
Amishlər 1525-ci ildə İsveçrədə ortaya çıxıblar. Amerikanın
19 ştatında bu məzhəbin üzvlərinə rastlamaq mümkündür.
Ən çox yaşadıqları yer Pensilvaniyadır. Amerika daxilində
yaşayan Amish sayının 1 milyon olduğu təxmin edilir.
Ümumiyyətlə bir-birinə yaxın yaşamağı seçirlər. Kameranı,
fotoaparatı görüncə isə ən azından 'qaçırlar'.
Amish Avropada 18-ci əsrdə bu həyat tərzlərinə görə zülm və
işgəncə görüncə Amerikaya köç etmişlər. Hətta onların nəvələrinə bu yeni ölkələrdə
Pensilvaniya Dutch-ları deyilirmiş.
Daha sonraları Ohio, digər daxili əyalətlərə və Kanadaya köç
ediblər . Ən mühafizəkar olanları paltarlarında düymə yerinə budaq və çəngəl
istifadə edənlərdir. Onların paltarları köhnə Avropa stillərində bənzəyir. Dini
mərasimlər evdə olur və təriqətin kişi üvzləri saqqal saxlayırlar.
Təriqət xarici evliliklər ayıblanıyır və qınanır. Dövlət
xidmətində işi rədd etdikləri kimi, səs vermələrdə də iştirak etmirlər və əsgərliyə
getmirlər.
The Old Order Amish (Köhnə Quruluş Amish) deyə adlandırılan ən
mühafizəkar qruplarının əhalisi təxmini olaraq 80 mindir.
Amish zaman zaman, digər geniş cəmiyyət seqmentləri ilə
qarşılaşdıqlarında bəzi çətinliklər yaşayırlar.
Amish ailələri, məktəbdə məcburi təhsilə öz həyat tərzlərini
təhdid etdiyi səbəbiylə qarşı çıxırlar. Onlara görə lisey təhsili, uşaqlarının
Amish ənənəsini davam etdirmələrinə mane ola bilər.
Amerika Birləşmiş Ştatları Ali Məhkəməsinin də onların öz dinlərini
sərbəst həyata hüquqları olduğuna və buna görə də məcburi təhsilə məcbur
olmadıqları istiqamətində bir qərar verib.
Amishlər təriqəti geniş əraziyə sahibdir və əkinçiliklə məşğul
olurlar, əkib biçirlər; eynilə tarixdə olduğu kimi.
Traktor heç girmir onların ərazilərinə. Çünki dinlərinə görə
qadağandır. Amma mexaniki alətlər istifadə edilə bilərlər. Atın arxasına
qoşulan kənd təsərrüfatı alətləri kimi.
Avtomobil istifadə etmirlər. Motorlu vasitələr tamamilə
qadağandır. Özlərini dünyaya yaxınlaşdıran hər şeyi rədd edirlər.
Bəzi Amish ailələrində uşaq məktəbə belə göndərilmir. Kiçik
uşaq, böyük ehtimalla babaları necə yaşadısa elə yaşayır.
Üzərində yaşadığı ölkə, Amerika, texnologiyanın ən irəli
ölçülərindən istifadə etsə belə təriqət texnologiyanı rədd edir.
Qadın və qızlarda hicab taxma adəti var. Tarlada cüt sürən
atalarının yanında qaçan kiçik qızlar belə hicablıdır.
Özlərindən soruşulduğunda bunun din, ənənə və adətlərdən gəldiyini
söyləyirlər.
Evlərdə heç bir elektrik alətin olmamasının səbəbi, evlərdə
elektrik olmamasıdır. Yəni soyuducu, paltaryuyan maşın, qabyuyan maşın kimi əşyaların
heç birindən istifadə etmirlər.
Televiziya onsuz da heç vaxt olmur Amishlərin evlərində. Motorlu
vasitə istifadə etmədikləri üçün fərqli həll yolları tapıblar yolda sürətli irəliləmək
üçün.
Faytonlar və at arabaları onların səfərlərində istifadə
etdikləri ən təməl vasitələrdir.
Müasir dünyada ev önlərinə park edilən avtomobillərin yeri
burada faytonlar əvəzləyir. Hər evin qarşısında bir fayton var.
Qəbiristanlıqları yoxdur, ölülərini evlərinin bağçasına
basdırırlar.
Amish Hıristiyanlığında fotoşəkil və film çəkilişi tamamilə
qadağandır. Ona görə kamera ya da fotoaparatı görən Amishlər dərhal həmin yerdən
qaçırlar.
Texnologiyayla təmas etməmələrinin səbəbini də dinlərinə
bağlayırlar: 'Dinimizdə bunlar qadağandır' deyirlər.
Kilsələri yoxdur. Onlara ortaq istifadə etdikləri, nizamlı olaraq vəz
dinləmək üçün getdikləri bir kilsələri olub olmadığı soruşulduğunda, evlərində
özlərinə xüsusi kilsələri olduğunu söyləyirlər.
Əhali artımı, Amishlərin böyük ölçüdə çox uşaq dünyaya gətirmələrinə
bağlanır. Amishlər ənənəvi olaraq ən az beş uşaq sahibi olurlar.
Harrison Fordun baş rol oynadığı 1984-ci ildə çəkilən
"Witness" adlı filminin ardından məşhur olan Amish birliyi, nəyi edib,
nəyi etməyəcəklərini İncil üzərinə qurulan dəyərlərə hörmət əsasına söykənən
özlərinə xas əxlaq və davranışlarına görə qərar verirlər.
Linki kopyala
Həftənin xəbərləri
Süni zəkanın köməyilə yaradılmış dərman insanlar üzərində test edilir
TikTok-un ABŞ-da qadağan edilməsinə hədəflənmiş qanun rəsmi səviyyədə dəstəklənib