5 il ərzində Tayvanda sənaye casusluğu ilə bağlı istintaqların sayı 31% artıb

     Tayvan statistikasına görə, 2023-cü ildən əvvəlki 5 illik dövrdə sənaye casusluğu cəhdləri ilə bağlı araşdırmaların sayı əvvəlki 5 illiklə müqayisədə 31% artıb. Nikkei Asian Review nümayəndələri bu dinamikanı adadan dəyərli texnologiyalar ələ keçirməyə çalışan Çin şirkətlərinin artan aktivliyi ilə əlaqələndirirlər. Mütləq ifadədə belə işlərin sayı 110-a yüksəlib. Bu sahədə ən son hadisə kimi TSMC-nin keçmiş əməkdaşı ilə bağlı işi göstərmək olar. O, Tokyo Electron şirkətinə keçib və iddiaya görə, əvvəlki işəgötürənin texnologiyaları barədə dəyərli məlumat əldə etməyə çalışıb. Söhbət 2 nanometrlik çiplərin istehsalı üçün nəzərdə tutulan avadanlıqlardan getdiyi üçün Tayvan hakimiyyəti bu hadisəni ada iqtisadiyyatı üçün strateji əhəmiyyət daşıyan texnologiyalara qanunsuz giriş cəhdi kimi qiymətləndirir. Tokyo Electron şirkəti TSMC-yə məxsus dəyərli məlumatların üçüncü şəxslərə ötürülməsi faktını müəyyən etməyib.

     Mütəxəssislərin qiymətləndirmələrinə görə, bu iş üzrə məhkəmə prosesi ən yaxşı halda 1 il, bəlkə də daha çox çəkə bilər. Tayvan qanunvericiliyi digər dövlətin maraqları naminə kommersiya sirri təşkil edən məlumatların qanunsuz əldə olunmasına görə 5 ildən 12 ilədək həbs cəzası nəzərdə tutur. Əgər bu məlumatların Tayvan hüdudlarından kənarda istifadə edilməsi faktı sübuta yetirilərsə, 3 ildən 10 ilədək azadlıqdan məhrumetmə cəzası tətbiq olunur. Eyni zamanda cərimə sanksiyaları da qoyula bilər. Tokyo Electron işi üzrə ittiham tərəfi həmin şirkətin keçmiş əməkdaşı üçün 14 il, TSMC-də işləmiş digər iki şübhəli üçün isə müvafiq olaraq 9 və 7 il həbs cəzası tələb edib. 2019-2023-cü illər arasında Tayvan hakimiyyəti bu tipli 110 işi nəzərdən keçirib, halbuki 2014-2018-ci illərdə onların sayı cəmi 84 olmuşdu. Hesab olunur ki, Tayvanda sənaye casusluğu cəhdlərinin əsas hissəsi Çinin maraqları naminə həyata keçirilir.

     2021-ci ildə Tayvan hüdudlarından kənara kommersiya sirlərinin sızması 51 dəfə baş verib, bunlardan 48-i Çin istiqamətinə aid olub. Son illərdə Çin yarımkeçirici sektoru bir tərəfdən ABŞ sanksiyalarının təzyiqi altında, digər tərəfdən isə Çin hakimiyyətinin idxalı əvəzləmə siyasətini daha fəal həyata keçirmə çağırışları ilə texnoloji tərəqqi xəttində irəliləməyə məcbur edilir. İstisna deyil ki, bəzi Çin şirkətləri Tayvanda lazım olan texnologiyaları qanunsuz yollarla əldə etməyə çalışırlar. Tayvandan Çinə dəyərli məlumatların sızmasının başqa bir kanalı da zəruri ixtisasa malik yerli kadrların axını hesab olunur. Əsrin əvvəlindən bəri bir çox dəyərli mütəxəssislər Tayvandan Çinə köçüblər.

     Xüsusilə, Çin çip istehsalçısı SMIC-in texniki mütəxəssislərdən ibarət komandasının əsasını TSMC-nin keçmiş əməkdaşları, o cümlədən bu Çin şirkətinin təsisçisi təşkil edib. Çox vaxt Tayvanda karyera artımı üçün adekvat imkanlar tapmayan mütəxəssislər Çinə gedirlər. Belə hallarda Çin işəgötürənləri adətən kompensasiyalar və stimullar baxımından səxavətli olurlar. Tayvan hakimiyyəti isə bu meyllərə qarşı qanunvericiliyi sərtləşdirməklə mübarizə aparmağa çalışır. Cənubi Koreyada da bu problem mövcuddur. 2019-2023-cü illər arasında burada 69 sənaye casusluğu hadisəsi aşkar edilib, onların 38-i yarımkeçirici sənayesi ilə bağlı olub. Yaponiyada isə bu cür statistika azalmağa başlayıb, çünki yarımkeçirici istehsalı sahəsində əsas həllər indi Tayvan və Cənubi Koreyanın ixtiyarındadır.