Bəzi ABŞ rəsmilərinin fikrincə TikTok ilə olan sövdələşmə ölkənin milli təhlükəsizliyində boşluq buraxır

     TikTok-un ABŞ biznesinin ayrılması ilə bağlı qarşıdakı sövdələşmənin konturları getdikcə daha aydın görünür, lakin yeni konfiqurasiyanın ABŞ parlament üzvləri arasında hələ də əleyhdarları qalır. Şübhə edənlər iddia edirlər ki, sövdələşmənin şərtləri onun qorumaq üçün nəzərdə tutulduğu ABŞ-ın milli təhlükəsizlik maraqlarına cavab vermir. Xatırladaq ki, hazırda müzakirə olunan sövdələşmə versiyasına görə, Çin şirkəti ByteDance ABŞ-dakı TikTok biznesinə cavabdeh olan qurumun təxminən 20% səhmini saxlayacaq, qalan 80% isə amerikalı və beynəlxalq investorların konsorsiumuna veriləcək. Bununla yanaşı, ByteDance idarə heyətində 7 yerdən birini və ABŞ tərəfinə lisenziya əsasında təqdim ediləcək tövsiyə alqoritminə müəyyən nominal nəzarəti özündə saxlayacaq. ABŞ-dakı yeni TikTok strukturu alqoritmin amerikalı istifadəçilərin məlumatları əsasında öyrədilməsini Oracle şirkətinin ciddi nəzarəti altında həyata keçirəcək.

     Oracle yalnız səhmdar olmayacaq, həm də texniki infrastrukturun operatoru və informasiya təhlükəsizliyinə cavabdeh qurum olacaq. Ən radikal mövqedə olan amerikalı siyasətçilər isə hesab edirlər ki, TikTok-un tövsiyə alqoritminin Çin şirkəti ByteDance-dən asılılığı tamamilə aradan qaldırılmalıdır. Maliyyə tərəfi bu halda ikincidərəcəli idi, əks halda ByteDance-ə ABŞ-dakı TikTok biznesini sövdələşmədən sonra idarə edəcək ABŞ strukturunun ümumi mənfəətinin yarısınadək pay almasına icazə verilməsini izah etmək mümkün olmazdı. Mövcud sövdələşmə konfiqurasiyasının əleyhdarları iddia edirlər ki, bu yalnız qismən dəyişdirilmiş şərtlərdir və hələ Joe Biden dövründə mövcud olmuş, Oracle-ın ABŞ TikTok istifadəçilərinin məlumatlarının saxlanması və emalında iştirakını nəzərdə tutan Project Texas çərçivəsindəki yanaşmadan çox da fərqlənmir.

     Onların sözlərinə görə, yeni sövdələşmə Çin investorlarının nəzarəti altında ABŞ-da TikTok-un fəaliyyətini qadağan edən qanunun aradan qaldırmağa çalışdığı milli təhlükəsizlik sahəsindəki fundamental problemləri həll etmir. Əvvəlki sxemə əsasən, Oracle-ın texniki səviyyədə iştirakı TikTok-un alqoritmlərini və proqram kodunu təhlil etməyi nəzərdə tuturdu ki, kənar müdaxilənin qarşısı alınsın. ABŞ Ədliyyə Nazirliyi isə sonradan belə qənaətə gəlib ki, proqram təminatının həcmi və mürəkkəbliyini nəzərə alaraq, kənar mütəxəssislər tərəfindən aparılan istənilən yoxlamalar informasiya təhlükəsizliyi sahəsində müəyyən edilmiş məqsədlərin əldə olunmasına zəmanət verə bilməyəcək. Hətta TikTok-un nümayəndələri də sosial şəbəkənin ABŞ infrastrukturunun tam ayrılmasının mümkün və məqsədəuyğun olmadığını bəyan ediblər.

     İzolyasiyaya düşdükdə, TikTok-un ABŞ seqmenti qlobal versiya ilə bərabər sürətlə inkişaf edə bilməyəcək və əgər onun inkişafı ilə başqa bir tərtibatçılar komandası məşğul olsa, proqram kodunu mənimsəmək və yenidən işləmək üçün bir neçə il tələb olunacaq. Bu müddət ərzində ABŞ-dakı son istifadəçilər üçün xidmətlərin keyfiyyəti qaçılmaz olaraq pisləşəcək. Reklamverənlərin axını nəticədə TikTok-un ABŞ biznesinə maliyyə dəstəyini azaldacaq və bundan yeni səhmdarlar da zərər görəcək. ABŞ parlament üzvləri arasında hələ də kifayət qədər çox adam var ki, TikTok biznesinin regionda ayrılması üçün təklif olunan sxemi Çin şirkəti ByteDance ilə əlaqələrin qırılması baxımından kifayət qədər effektiv hesab etmir. Bununla belə, bu da kompromisin bir hissəsidir, çünki həyata keçirilən həllər Çin tərəfinin maraqlarını da nəzərə almalı idi.