Alimlər yadplanetli həyatın axtarışı üçün fərqli üsul təklif ediblər

     Yerdənkənar həyatın aşkar edilməsi müasir astronomiyanın ən cəlbedici və eyni zamanda ən çətin hədəflərindən biridir. Lakin hətta ən güclü teleskoplar, məsələn, James Webb, bioloji izləri aşkar etmək gücündə deyil. Eyni zamanda, gələcəyin rəsədxanaları da bütün potensial yaşayış üçün yararlı ekzoplanetləri hərtərəfli araşdıra bilməyəcək. Bu problemi həll etmək üçün britaniyalı astronomlardan ibarət bir qrup daha səmərəli üsul təklif ediblər. Onlar resurslara qənaət etməyi və müşahidələri həyat ehtimalının daha yüksək olduğu planetlərə yönəltməyi planlaşdırırlar.

     Yadplanetli həyatın izlərini axtaran astronomların qarşılaşdığı əsas problemlərdən biri bioloji izlərin (canlı orqanizmlərin fəaliyyəti nəticəsində yaranan kimyəvi izlərin) çox zəif olmasıdır. Buna görə də alimlər diqqətlərini su buxarının axtarışına yönəldirlər. Atmosferində yüksək su buxarı konsentrasiyası olan planetlərin yaşamaq üçün daha əlverişli olması ehtimalı böyükdür. Bu konsepsiya yaşayış zonası anlayışı ilə izah olunur - bu, ulduz ətrafında həyat üçün ən əlverişli şəraitin olduğu bölgədir. Bu zonada ulduzun şüalanması nə suyu qaynadacaq qədər güclü, nə də onu tamamilə donduracaq qədər zəif olur.

     Lakin planetin atmosferində suyun mövcudluğunu müəyyən etmək çətindir. Buna görə də Kembric Universitetinin astronomları ekzoplanetlərin yaşayış üçün yararlı olub-olmadıqlarını müəyyən etməyə kömək edəcək yeni bir göstərici - kükürd dioksidi (SO2) təyin ediblər. Yer kimi isti və rütubətli planetlərdə bu birləşmənin miqdarı çox azdır, çünki yağış vasitəsilə atmosferdən yuyulub çıxarılır. Buna bənzər şəkildə, Venera kimi planetlərdə də kükürd dioksidi azdır, çünki Günəşin ultrabənövşəyi şüaları onu hidrogen sulfida (H2S) çevirir. Lakin qırmızı cırtdan ulduzların sistemindəki planetlərdə vəziyyət fərqlidir.

     Bu ulduzlar çox az ultrabənövşəyi şüalanma yayır, bu da kükürd dioksidin quru və yaşayış üçün əlverişsiz ekzoplanetlərin atmosferinin yuxarı qatlarında toplanmasına şərait yaradır. Eyni zamanda, qırmızı cırtdanlar Süd Yolu qalaktikasında ən çox rast gəlinən ulduz sinifidir. Üstəlik, Proksima Sentavr və TRAPPIST-1 kimi qonşu qırmızı cırtdan sistemlərində yaşayış zonasına düşən maraqlı ekzoplanetlər mövcuddur. Bu araşdırma yüksək kükürd dioksidi konsentrasiyasına malik planetlərin yaşamaq üçün yararlı olma ehtimalının aşağı olduğunu göstərir. Əksinə, bu birləşmənin atmosferdə az və ya ümumiyyətlə olmaması, həmin ekzoplanetin daha ətraflı araşdırılmağa layiq olduğunu göstərir.

Mənbə: Phys.org