Alimlər ya bilinən ən kiçik qalaktikanı ya da qalaktikamızdakı ən qədim ulduz topasını kəşf ediblər

     Alimlər kosmosu müşahidə edərkən əvvəllər məlum olmayan bir obyekt aşkar ediblər və ona UMa3/U1 adı verilib. Bu, ya məlum olan qalaktikalar arasında ən kiçiyi, ya da Süd Yolu qalaktikamızdakı ən qədim ulduz topası ola bilər. Görünüşdə qalaktikanı ulduz topasından ayırmaq asan görünür. Qalaktikalar yüz minlərlə, milyonlarla və hətta milyardlarla ulduzdan ibarət olur. Ulduz topaları isə cəmi təxminən 1000 ulduzdan ibarətdir. Lakin əslində qalaktika ilə ulduz topası arasındakı sərhəd hər zaman aydın olmur. Bu baxımdan UMa3/U1 adlı yeni aşkarlanmış obyekt yaxşı bir nümunədir. 

UMa3/U1 (sağda) — bu, dərin kosmos görüntüsündə gizlənmiş olan əlaqəli ulduz qrupudur (solda):

     Böyük qalaktikaları ulduz topalarından ayırmaq daha asandır - onların ulduzları cazibə qüvvəsi ilə bir-birinə bağlıdır və tərkibində qaranlıq maddə çoxdur. Digər tərəfdən, məsələn Pleyada (Ülkər) kimi ulduz topaları qalaktikalardan asanlıqla fərqləndirilir. Burada qaranlıq maddə yoxdur və ulduzlar cazibə ilə zəif bağlıdır, bu səbəbdən onlar səpələnmiş adlandırılır. Lakin elə kosmik obyektlər də var ki, onlar ultra-zəif qalaktikalar kateqoriyasına daxildir və bu hallarda qalaktika ilə ulduz topası arasındakı sərhəd bulanıqlaşır. Hesab olunur ki, bu cür qalaktikalarda qaranlıq maddə miqdarı görünən maddədən min dəfə çoxdur - görünən maddə isə yalnız işıq vasitəsilə müşahidə oluna bilir.

     Məhz buna görə də bu qalaktikalar çox zəif işıq saçırlar. Bundan əlavə, bu cür qalaktikalarda ən qədim ulduzlardan bəziləri yerləşir. Hətta UMa3/U1 obyektinin adlandırılması belə çətinlik yaradır. Əgər bu obyekt cırtdan qalaktikadırsa, o zaman adı Ursa Major 3 olmalıdır, çünki o, Böyük Ayı (Ursa Major) bürcündə yerləşən daha böyük bir qalaktikanın peyk qalaktikasıdır. Əgər bu, qədim bir ulduz topasıdırsa, o zaman adı UNIONS 1 olmalıdır, çünki obyekt UNIONS tədqiqatı çərçivəsində aşkar edilib. Əgər bu obyekt qalaktikadırsa, o zaman bu, astronomların indiyədək aşkar etdikləri ən kiçik və ən çox qaranlıq maddə ilə dolu qalaktika sayılır.

     Əgər bu, ulduz topasıdırsa, o zaman 11 milyard illik yaşı ilə Süd Yolu qalaktikasında bilinən ən qədim ulduz topasıdır. Araşdırma göstərib ki, UMa3/U1 obyekti çox kiçik ölçüyə malikdir, çünki onun diametri cəmi 20 işıq ili təşkil edir. Müqayisə üçün, Süd Yolu qalaktikasının diametri 100 000 işıq ilidir. 1 işıq ili isə 9.5 trilyon kilometrə bərabərdir. Astronomlar müəyyən ediblər ki, UMa3/U1 cəmi 60 ulduzdan ibarətdir və onun kütləsi Günəşin kütləsindən yalnız 16 dəfə çoxdur. Müqayisə üçün, Pleyada ulduz topası demək olar ki, UMa3/U1-lə eyni ölçüdədir, lakin orada 1000-dən çox ulduz var və onun ümumi kütləsi Günəşin kütləsindən 800 dəfə çoxdur.

     Alimlər UMa3/U1-dəki ulduzların hərəkəti əsasında bir model hazırlayıblar və bu model göstərir ki, bu obyekt çox güman ki, sabit quruluşa malik olan səpələnmiş ulduz topasıdır. Yəni, bu topada ulduzlar o qədər də sürətlə bir-birindən uzaqlaşmır. Digər tərəfdən, əgər bu obyekt ulduz topasıdırsa, onda kütlə onun daxilində daha bərabər şəkildə paylanmalıdır, lakin müşahidələr bunu təsdiqləmir. Əgər bu qalaktikadırsa, ulduzlar mərkəzə daha yaxın şəkildə qruplaşmalıdır, amma bu baxımdan mövcud məlumatlar dəqiq nəticə çıxarmağa imkan vermir. Hazırda astronomlar UMa3/U1-in ulduz topası olduğunu düşünməyə daha çox meyllidirlər, lakin onun qalaktika olmadığını tam əminliklə demək üçün əlavə müşahidələrə ehtiyac var.

Mənbə: Universe Today