Layihə, qlobal Xenon Lux-Zeplin Darwin (XLZD) Konsorsiumunun bir hissəsi olan Elm və Texnologiya Obyektləri Şurasının (STFC) Boulby Yeraltı Laboratoriyası ilə əməkdaşlıq çərçivəsində Imperial College London tərəfindən idarə olunur. Laboratoriyanın direktoru və baş alim professoru Sean Paling, layihənin əhəmiyyəti haqqında belə söyləyir: “Qaranlıq maddənin varlığını kəşf etmək və ya hətta onun varlığını inkar edə bilmək, elm üçün böyük bir sıçrayış olacaq və kainat anlayışımızı dəyişdirəcək".

     Təklif olunan detektor, qaranlıq maddənin tədqiqində böyük bir irəliləyiş təmin edəcək. Onun LZ təcrübəsi kimi tanınan hazırkı ən böyük təcrübədən 10 dəfə böyük olacağı gözlənilir. Ölçüdəki bu artım, detektorun həssaslığını əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq və potensial olaraq qaranlıq maddə hissəciklərinin geniş spektrini aşkarlaya biləcək. O, həmçinin qaranlıq maddə hissəcikləri ilə adi maddə arasında nadir qarşılıqlı təsirləri aşkar etmək imkanını artıracaq.

     Detektor, 100 tona qədər maye ksenonu saxlaya bilən nəhəng termosa bənzər böyük yeraltı quruluş olacaq. Alimlər gözləyirlər ki, qaranlıq maddə hissəcikləri Yer üzərində hərəkət etdikcə, detektorun içindəki ksenonla bəzən qarşılıqlı təsirə girəcəklər. Bu qarşılıqlı təsirlərin kiçik işıq parıltıları yaratması gözlənilir. Alimlərin qaranlıq maddə hissəciklərinin mövcudluğunun sübutu kimi təhlil etmələri üçün kiçik, lakin aşkar edilə bilən işıq çaxmaları yaradılacaq və qeydə alınacaq. Təcrübənin harada yerləşəcəyi hələ dəqiq müəyyən edilməsə də, Böyük Britaniya universitetləri və Boulby Yeraltı Laboratoriyası tərəfindən həyata keçirilən bu təməl işləri, təcrübənin uğurlu olması üçün ən yaxşı şəkildə necə qurulacağına qərar verməkdə mühüm rol oynayacaq.

     STFC-də bir komanda, Boulby mədənində XLZD detektorunu yerləşdirə biləcək yeni yeraltı elmi obyekt üzərində işləyir. Bu obyekt, 2 mərhələdə tikiləcək. İlk olaraq, 2028-ci ildə təxminən 1100 metr dərinlikdə təmiz istehsal obyektinin tikintisinə başlanacaq. Daha sonra isə 2030-cu ildə eksperimentin aparılacağı 1300 metr dərinlikdə böyük laboratoriya zalı tikiləcək. XLZD Konsorsiumu, kainatın bu sirrini həll etmək üçün aparıcı qaranlıq maddə tədqiqat qruplarını bir araya gətirərək yeni komandalar yaradacaq.