NASA Hubble ilə nadir kosmik toqquşmanın izlərini aşkar edib

    Technote.az “Mashable” platformasına istinadən bildirir ki, NASA-ya məxsus Hubble Space Telescope yaxın ulduz sistemlərindən birində olduqca nadir və dramatik kosmik hadisənin izlərini qeydə alıb. Astronomlar Fomalhaut adlı ulduzun ətrafında yeni yaranmış, zəif işıq saçan obyekt müşahidə ediblər. Araşdırmalar göstərir ki, bu obyekt planet deyil, iki iri kosmik cismin toqquşması nəticəsində yaranmış nəhəng dağıntı bulududur.

    Alimlər 2023-cü ildə Fomalhaut ulduzunu əhatə edən geniş toz halqasının daxili kənarında yeni işıq mənbəyi aşkar ediblər. Bu obyekt 2000-ci illərin ortalarında müşahidə olunmuş və sonradan tədricən zəifləyərək yoxa çıxan başqa bir obyektə çox bənzəyir. Layihənin əsas tədqiqatçısı, Kaliforniya Universitetinin (Berkeley) alimi Pol Kalas bildirir ki, bu cür hadisəni demək olar ki, real vaxtda izləmək elm üçün “heyrətamiz” bir fürsətdir. Fomalhaut ulduzu Yerin təxminən 25 işıq ili uzaqlığında, Cənub Balığı (Piscis Austrinus) bürcündə yerləşir və gecə səmasında ən parlaq ulduzlardan biridir. Ulduzun ətrafında Günəş sistemində Neptunun kənarında yerləşən Kuiper qurşağına bənzər bir neçə toz və dağıntı zolağı mövcuddur.

    2004-cü ildə Hubble bu qurşağın daxilində “Fomalhaut b” adlandırılan kompakt bir obyekt müşahidə etmişdi. İlkin mərhələdə onun tozla əhatə olunmuş planet ola biləcəyi düşünülürdü. Lakin illər keçdikcə obyektin zəifləməsi, formaca uzanması və sonda tamamilə yoxa çıxması bu fikri şübhə altına aldı. Alimlər bu davranışın planetdən çox, toqquşma sonrası yaranan dağıntı buluduna uyğun gəldiyini bildirdilər. Təxminən 20 il sonra aparılan yeni müşahidələr zamanı əvvəlki obyekt görünməsə də, eyni toz halqası boyunca ona yaxın başqa bir yeni işıq mənbəyi aşkarlandı. Bu isə alimlərə eyni bölgədə ikinci böyük kosmik toqquşmanın baş verdiyini düşünməyə əsas verdi. Tədqiqatın nəticələri Science jurnalında dərc olunub.

    Alimləri ən çox təəccübləndirən məqam bu iki toqquşmanın bir-birinə çox yaxın ərazilərdə və nisbətən qısa zaman aralığında baş verməsidir. Mövcud nəzəriyyələrə görə, bu miqyasda toqquşmaların təxminən 100 min ildə bir dəfə baş verməsi gözlənilir. Bu isə Fomalhaut sistemində planetlərin formalaşma prosesinin hələ də aktiv ola biləcəyini göstərir.