Avropa Birliyi Apple-ı 500 milyon avro, Meta-nı isə 200 milyon avro məbləğində cərimələyib

Tech-Biznes

23.04.2025

Emil

Apple və Meta Avropa Birliyinin Rəqəmsal Bazarlar Aktına (Digital Markets Act - DMA) zidd hərəkət etdiklərinə görə cərimələnmiş ilk şirkətlər olublar. Apple App Store-da tətbiq etdiyi məhdudiyyətlərə görə 500 milyon avro, Meta isə Facebook və Instagram platformalarında qanunsuz reklam modeli səbəbilə 200 milyon avro cərimə ödəməlidir. Hər iki şirkət əlavə və daha yüksək cərimələrdən yayınmaq üçün pozuntuları 60 gün ərzində aradan qaldırmalıdır. Apple, App Store-da tərtibatçılara qoyduğu məhdudiyyətlərə görə cəzalandırılıb. Avropa Komissiyasının məlumatına görə, şirkət tərtibatçıların tətbiqlərdə alternativ ödəniş və abunə üsullarını təqdim edən xarici sayt linklərini yerləşdirməsini qadağan edib.

Bu strategiya Avropa istehlakçılarının seçim azadlığını məhdudlaşdıran təcrübələrin qarşısını almağı hədəfləyən DMA qaydalarına ziddir. Tənzimləyici orqanın fikrincə, cərimənin miqdarının müəyyənləşdirilməsində pozuntunun həm ciddiliyi, həm də müddəti nəzərə alınıb. Bundan əlavə, Apple-a xarici linklərin yerləşdirilməsi və üçüncü tərəf ödəniş həllərinin təşviqinə qoyulan məhdudiyyətləri ləğv etmək də əmr edilib. Meta, “ödə və ya razılaş” prinsipinə əsaslanan reklam modeli səbəbilə cərimələnib. Bu modelə əsasən, Avropa Birliyində Facebook və Instagram istifadəçiləri ya reklamlardan imtina etmək üçün ödəniş etməli, ya da şəxsi məlumatlarının emalına razılıq verməlidirlər. Avropa Komissiyası belə bir yanaşmanın Avropa istifadəçiləri üçün seçim azadlığını məhdudlaşdırdığı qənaətinə gəlib.

Meta, abunəlikdən imtina edən istifadəçilərə daha az fərdiləşdirilmiş reklam göstərmək imkanı versə də, komissiya bu tədbirləri kifayət qədər adekvat saymayıb. 6 martda dərc olunmuş DMA-nın icrasına dair hesabatda ABŞ şirkəti bəyan edib ki, ona qanunun çərçivəsindən kənara çıxan tələblər irəli sürülür. DMA 2023-cü ilin mayında qüvvəyə minib və Avropa Birliyində rəqabətə zidd rəqəmsal davranışları azaltmağı hədəfləyir. Qanuna əsasən gatekeepers olaraq tanınan şirkətlər - Apple, Meta, Alphabet, Amazon, ByteDance və Microsoft - öz platformalarının şəffaflığını və açıq fəaliyyətini təmin edən bir sıra tələblərə əməl etməlidirlər. Bu tələblər tətbiq mağazaları, axtarış sistemləri və sosial şəbəkələr daxil olmaqla əsas rəqəmsal xidmətlərə şamil edilir.

DMA-nın pozulması halında şirkətlərə illik qlobal gəlirlərinin 10%-ə qədər, təkrarlanan pozuntularda isə 20%-ə qədər cərimə tətbiq oluna bilər. Apple öz bəyanatında bildirib ki, DMA tələblərinə uyğunlaşmaq üçün tələb olunan dəyişikliklərin həyata keçirilməsi yüz minlərlə mühəndislik saatı tələb edib. Şirkət nümayəndəsinin sözlərinə görə, Apple istifadəçilərin heç tələb etmədikləri onlarla yeniləmə tətbiq edib. Şirkət həmçinin qeyd edib ki, texnoloji həllərini məcburi şəkildə və pulsuz şəkildə açıqlamağa məcbur edilməsi onun məhsullarının məxfiliyinə, təhlükəsizliyinə və keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir. Apple tənzimləyici qurumu ədalətsiz yanaşmada ittiham edir və qəbul edilmiş qərardan apellyasiya şikayəti verməyi planlaşdırır.

Meta isə öz növbəsində bildirir ki, tənzimləyicinin hərəkətləri əslində şirkətə qarşı xərcləri dəfələrlə artıran bir növ "vergi" tətbiqinə gətirib çıxarır və bu, onu biznes modelini dəyişməyə məcbur edir. Şirkətin baş lobbiçisi və qlobal məsələlər üzrə direktoru Joel Kaplan qeyd edib ki, fərdiləşdirilmiş reklamlara qoyulan məhdudiyyətlər yalnız Meta-ya deyil, bu cür reklam mexanizmlərindən istifadə edən Avropa şirkətlərinə də zərər vurur. O həmçinin bildirib ki, Avropa tənzimləyiciləri Amerika şirkətlərinə, Avropa və hətta Çin şirkətləri ilə müqayisədə fərqli və daha sərt tələblər qoyurlar. Avropa Komissiyası Apple və Meta şirkətlərinə qarşı araşdırmaya 2024-cü ilin mart ayında başlayıb.

Eyni zamanda Alphabet - Google-un ana şirkəti - barəsində də oxşar tədbirlərin görüləcəyi elan edilib. Google-un axtarış nəticələrində öz xidmətlərinə üstünlük verdiyindən və Google Play tətbiq mağazasında rəqabətə zidd praktikalar tətbiq etdiyindən şübhəli bilinir. Komissiyanın fikrincə, bu hərəkətlər ədalətli rəqabət prinsiplərini pozur və üçüncü tərəf tərtibatçılarının istifadəçilərə çıxışını çətinləşdirir. Hazırkı sanksiyalar Apple və Meta üçün Avropa Birliyinin ilk antiinhisar ittihamları deyil. Keçən il Apple App Store-dakı oxşar praktikalarına görə 1.84 milyard avro (təxminən 2 milyard dollar) məbləğində cərimələnmişdi - bu iş Spotify tərəfindən qaldırılmış iddia əsasında başlanmışdı, lakin DMA qüvvəyə minməzdən əvvəl.

Meta isə ötən ilin noyabrında Facebook platformasını Marketplace ilə inteqrasiya edərək ədalətsiz bazar üstünlüyü yaratdığına görə 797.7 milyon avro (təxminən 840 milyon dollar) məbləğində cərimələnmişdi. Bundan əlavə, 2023-cü ildə Meta, Avropa Birliyi vətəndaşlarının şəxsi məlumatlarını qanunsuz şəkildə ABŞ-a ötürdüyünə görə, Avropa Birliyinin istifadəçi məlumatlarının qorunması qanunlarını pozduğu üçün 1.2 milyard avro (təxminən 1.3 milyard dollar) cərimə ilə üzləşmişdi.

Mənbə: The Verge

Paylaş

apple

european union

avropa birliyi