Süni intellekt ABŞ iqtisadiyyatını resessiyadan xilas edib

     Süni intellekt sahəsi üçün infrastruktur investisiyalarındakı misilsiz artım bu il ABŞ iqtisadi artımının əsas hərəkətverici qüvvəsinə çevrilib. Bu tendensiya süni intellektin iqtisadiyyatı nə dərəcədə dərin şəkildə dəyişdirdiyini açıq şəkildə göstərir və eyni zamanda mütəxəssisləri yeni ABŞ iqtisadi artım modelinin davamlı olub-olmaması barədə düşünməyə vadar edir. Harvard Universitetindən iqtisadçı Jason Furman mövcud vəziyyəti təhlil edib. Onun nəticəsinə görə, texnoloji infrastruktur xərclərini istisna etdikdə, cari ilin birinci yarısında ABŞ-ın ÜDM artımı cəmi 0.1% təşkil edərdi. Bu, rəqəmsal infrastruktur sahəsinə edilən investisiyaların ümumi iqtisadi göstəricilərə təsirinin nə qədər böyük olduğunu göstərir. “Data emalı avadanlığına və proqram təminatına investisiyalar ÜDM-in 4%-ni təşkil edir. Lakin bu kateqoriyalar bu ilin birinci yarısında ÜDM artımının 92%-nə səbəb olub. Bu kateqoriyalar istisna edildikdə, ÜDM-in artım tempi ilin ilk yarısında illik hesabla cəmi 0.1% təşkil edib” - deyə Furman qeyd edib.

     İqtisadçının təhlil nəticələri göstərir ki, qabaqcıl hesablama resurslarına olan tələbin sürətlə artması ABŞ-ın ən böyük texnologiya şirkətləri tərəfindən kapital xərclərinin genişmiqyaslı şəkildə artmasına səbəb olub. Bəzi analitiklər hesab edirlər ki, süni intellekt üçün məlumat emalı mərkəzlərinin tikintisinə yönəlmiş investisiya dalğası o qədər güclü olub ki, bu, ABŞ-da ənənəvi olaraq ölkə ÜDM-nin 2/3-ni təşkil edən istehlak xərclərini belə üstələyib və iqtisadi artımın əsas faktoru halına gəlib. Furman qeyd edib ki, süni intellekt infrastrukturu sahəsindəki investisiyaların təsiri bu qədər güclü olmazdı, əgər faiz dərəcələri və enerji xərcləri bu qədər yüksək olmasaydı. “Olsaydı ki, süni intellekt sahəsində bu qədər böyük bum yaşanmasın, yəqin ki, bizdə faiz dərəcələri və elektrik enerjisinin qiyməti daha aşağı olardı, bu da digər sektorlarda əlavə artıma səbəb olardı. Təxmini desək, bu, süni intellekt boom-undan əldə etdiyimiz artımın təxminən yarısını kompensasiya edə bilərdi” - deyə Furman bildirib.

     Xərclərin kəskin artımı Microsoft, Google, Amazon, Meta və NVIDIA kimi sənaye liderlərinin kapital xərcləri strategiyalarında aydın şəkildə görünür. Bu şirkətlər məlumat emalı mərkəzlərinin tikintisi, genişləndirilməsi və modernləşdirilməsi üçün 10 milyardlarla dollar investisiya yönəldiblər. Şirkətlər müasir avadanlıqların, ixtisaslaşmış süni intellekt sürətləndiricilərinin, qabaqcıl enerji idarəetmə sistemlərinin və digər infrastruktur elementlərinin alınmasına böyük investisiyalar yatırırlar. Morgan Stanley Wealth şirkətinin investisiyalar üzrə direktoru Lisa Shallet apardığı araşdırma nəticəsində belə qənaətə gəlib ki, son illərdə ən böyük texnoloji nəhənglər süni intellekt və onunla əlaqəli infrastruktur üçün məlumat emalı mərkəzlərinə kapital xərclərini 4 dəfə artırıblar. Hazırda ümumi illik xərclərin həcmi 400 milyard dollara yaxınlaşır.

     O, qeyd edib ki, İT nəhəngləri arasında xərclərin bu qədər sürətlə artması sənaye miqyasında bütün kapital xərclərinin demək olar ki, 1/3-ni təşkil edir. Bu isə ümumi iqtisadi mənzərəni təhrif edir və ABŞ-ın real ÜDM artımını təxminən 100 baza bəndi qədər yüksəldir. “İnvestisiyaların artım tempi və miqyası onların ümumi iqtisadi təsirini təhrif edir” - deyə Shallet bildirib. Digər sektorlarda iqtisadi artım xeyli daha zəif olub. İlin birinci yarısında yeni iş yerlərinin yaradılması nəzərəçarpacaq dərəcədə yavaşlayıb. Eyni zamanda, emal sənayesi, daşınmaz əmlak, pərakəndə ticarət və ənənəvi xidmətlər kimi sahələr ümumi ÜDM-ə minimal töhfə verib və ya hətta mənfi təsir göstərib. Bu dinamika analitiklər arasında narahatlıq doğurur - onlar hesab edirlər ki, texnologiya sektorundakı investisiyalar olmasaydı, ABŞ iqtisadiyyatı resessiya ilə üzləşə bilərdi. Bununla belə, gələcək iqtisadi artımın davamlılığı ilə bağlı suallar hələ də açıq qalır.