560 işıq ili uzaqlığında potensial su dünyası kəşf edilib

     Kepler-10 ulduzu ətrafında, bizdən təxminən 560 işıq ili uzaqlıqda yerləşən iki planet fırlanır. Onlardan biri qayalıq dünyadır, digəri isə uzun müddət xüsusiyyətləri dəqiq müəyyən edilə bilməyən bir planet olub. Yeni məlumatlar göstərir ki, bu planet əvvəllər aşkar edilmiş heç bir planetə bənzəmir. 2011-ci ildə astronomlar Kepler-10 b adlı planeti aşkar etdilər və o, Günəş sistemindən kənarda tapılan ilk qayalıq dünya oldu. Bir qədər sonra alimlər Kepler-10 ulduzu ətrafında fırlanan ikinci planet - Kepler-10 c-ni də kəşf etdilər. Bütün bu illər ərzində astronomlar Kepler-10 c-nin dəqiq xüsusiyyətlərini müəyyən etməyə çalışırdılar və nəhayət buna nail oldular. Məlum olub ki, bu planet Yerə nisbətən xeyli böyükdür və böyük ehtimalla su buzundan ibarətdir.

     Tədqiqat müəllifləri müəyyən ediblər ki, Kepler-10 c planeti Yer kürəsindən 2.3 dəfə böyükdür, həcmi isə Yerin həcmindən 13 dəfə çoxdur. Bu planetin kütləsi Yerin kütləsindən 11 dəfə artıqdır, bu isə o deməkdir ki, onun sıxlığı qayalıq planetlərdən azdır, baxmayaraq ki, bərk səthə malikdir. Xatırladaq ki, qayalıq planetlər dedikdə Yer, Mars, Venera və Merkuridəki kimi bərk səthə sahib olan planetlər nəzərdə tutulur. Bu cür planetlər Yer tipli planetlər qrupu kimi tanınır. Yeni məlumatlar həmçinin göstərib ki, Kepler-10 c böyük ehtimalla su dünyasıdır - yəni onun səthi dərin okeanla örtülüdür və atmosferi su buxarından ibarətdir.

Yer ilə Kepler-10 b-nin ölçü müqayisəsi:

     Lakin alimlər hesab edirlər ki, bu, sadəcə su dünyası deyil, eyni zamanda diferensial qatlara malik buzlu su dünyası da ola bilər. Kepler-10 b planetinə gəldikdə isə, astronomlar müəyyən ediblər ki, o, Yerdən təxminən 1.47 dəfə böyükdür, kütləsi isə Yerin kütləsindən təxminən 3 dəfə artıqdır. Bu planet ulduzuna o qədər yaxın fırlanır ki, onun səthi çox güman ki, lava ilə örtülüdür. Alimlərin hesablamalarına görə, Kepler-10 b-nin orbital dövrü 24 saatdan azdır. Eyni zamanda, Kepler-10 c planetinin ulduzundan daha uzaqda yerləşdiyi və onun orbital dövrünün 45 gün olduğu müəyyən edilib. Xatırladaq ki, Yer Günəşi tam dövrə vurmaq üçün 365 günə ehtiyac duyur.

     Astronomlar bu planetləri əvvəlcə tranzit üsulu ilə kəşf ediblər - bu zaman planetlər öz ulduzlarının qarşısından keçərək onun işığının bir hissəsini bloklayırlar. Sonrakı mərhələdə isə daha dəqiq məlumatlar planetlərin ulduzlarına göstərdiyi qravitasiya təsiri - ulduzda yaranan zəif dalğalanmalar - vasitəsilə əldə olunub. Məhz bunun sayəsində alimlər iki planetin xüsusiyyətlərini daha dəqiq təyin edə biliblər. Lakin bu araşdırma çərçivəsində astronomlar Kepler-10 ulduzu ətrafında daha bir planetin fırlandığını da aşkar ediblər. Bu planet Kepler-10 d adını alıb və əvvəlki iki məlum planetdən daha uzaqda yerləşir. Onun orbital dövrü təxminən 151 günə bərabərdir.

     Alimlər hesab edirlər ki, bu planet Yerdən təxminən 12 dəfə daha kütləlidir və bu səbəbdən Kepler-10 c planetindən çox da fərqlənmir. Astronomlar düşünürlər ki, ən azı Kepler-10 c planetinin formalaşması ulduzundan xeyli uzaqda baş verib - orada su buzu planetin səthində toplanıb, daha sonra isə o, ulduza yaxınlaşıb və ola bilər ki, bəzi təbəqələri əriməyə başlayıb. Buna baxmayaraq, planetin zəngin su tərkibi qorunub saxlanılıb. Belə planetlər Günəş sistemində yoxdur və məhz buna görə onlar astronomların xüsusi marağına səbəb olurlar. Çünki bu cür planetlər müxtəlif planet tiplərinin təkamülünü daha yaxşı anlamağa kömək edirlər.

Mənbə: Iflscience