Alimlər kainatın nə zaman sıxılmağa başlayacağını təyin ediblər

     Amerikalı fizik Henry Tai və onun həmkarlarının fikrincə, kainat öz “həyat dövrünün” yarısına yaxınlaşır. Təxminən 11 milyard ildən sonra kainat maksimum genişlənmə nöqtəsinə çatacaq və daha sonra yavaş-yavaş sıxılmağa başlayacaq, nəhayət bir nöqtəyə qədər çökməklə nəticələnəcək. Nəticədə, kainat 33 milyard illik yaşında “Böyük sıxılma” (Big Crunch) hadisəsi zamanı tamamilə kollapsa uğrayacaq. Bu proqnoz Şimal və Cənub yarımkürələrində yerləşən qaranlıq enerji rəsədxanalarından toplanmış yeni məlumatlara əsaslanır və bu məlumatlar 1 əsrdən çox əvvəl Albert Einstein tərəfindən irəli sürülmüş kosmoloji sabitlik amilini nəzərə alan hesablama modelindən keçirilib. “Son 20 il ərzində insanlar düşünürdülər ki, kosmoloji sabit müsbətdir və kainat sonsuza qədər genişlənəcək. Ancaq yeni məlumatlar göstərir ki, kosmoloji sabit mənfidir və kainat öz sonunu Böyük sıxılma ilə tapacaq” - deyə Tai bildirib.

     Müasir kosmoloji modellərə görə, kainatın yaşı 13.8 milyard ildir və o, hazırda genişlənmə mərhələsindədir. Kornell Universitetindən Henry Tai-ın sözlərinə görə, hadisələrin iki sadə inkişaf ssenarisi mövcuddur: əgər kosmoloji sabit müsbətdirsə, kainat indiki kimi sonsuza qədər genişlənəcək, əgər kosmoloji sabit mənfidirsə, kainat maksimal ölçüsünə çatacaq və daha sonra sıxılmağa başlayaraq nəticədə sıfır nöqtəsinə qədər çökəcək. Məhz ikinci ssenariyə Tai öz son hesablamalarında gəlib. Onun hesablamalarına görə, Böyük sıxılma kainatın sonu olacaq və bu, təxminən 20 milyard ildən sonra baş verəcək. Alimlər Çilidə yerləşən Dark Energy Survey (DES) və Arizonadakı Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI) rəsədxanalarının bu ilin yazında dərc olunmuş müşahidə məlumatlarını təhlil ediblər.

     Aydın olub ki, bu iki mənbədən əldə edilmiş nəticələr bir-biri ilə yaxşı uyğunlaşır. Hər iki tədqiqat qrupunun məqsədi qaranlıq enerjinin - kainatın kütlə və enerjisinin təxminən 68%-ni təşkil edən komponentin - həqiqətən də sırf kosmoloji sabitlikdən qaynaqlanıb-qaynaqlanmadığını müəyyənləşdirmək idi. Araşdırma nəticəsində alimlər aşkar ediblər ki, kainatda təkcə kosmoloji sabitlik kimi fəaliyyət göstərən qaranlıq enerji deyil, həm də əlavə bir xüsusiyyətə malik qaranlıq enerji forması üstünlük təşkil edir. Tai və onun həmkarları çox kiçik kütləyə malik fərziyyəvi bir hissəciyin mövcudluğunu irəli sürüblər. Bu hissəcik kainatın erkən mərhələlərində kosmoloji sabitlik kimi davranıb, lakin indi artıq belə deyil.

     Bu sadə model müşahidə olunan məlumatlarla yaxşı uyğunlaşır, lakin onun əsasında duran kosmoloji sabiti mənfi dəyər sahəsinə keçirir - deyə universitetin saytında qeyd olunur. “İnsanlar əvvəllər də deyirdilər ki, əgər kosmoloji sabit mənfidirsə, kainat nəticədə kollapsa uğrayacaq. Bu, yeni fikir deyil. Lakin bizim modelimiz kainatın nə vaxt və necə kollapsa uğrayacağını göstərir” - deyə Tai bildirib. Məqalənin müəllifləri hesab edirlər ki, kainatın “ömür müddətinin” kəmiyyətcə müəyyən edilə bilməsi ümidverici haldır. “1960-cı illərdə biz kainatın başlanğıcının olduğunu öyrəndik. Növbəti sual belədir: ‘Onun sonu varmı?’ Uzun illər boyu bir çox insan kainatın əbədi mövcud olacağını düşünürdü. İndi isə bilmək faydalıdır ki, əgər yeni məlumatlar təsdiqlənsə, kainatın da bir sonu olacaq”.