NASA-nın Curiosity roveri, Marsın bir vaxtlar yaşayış uyğun olub-olmadığına dair yeni məlumatlar təqdim edərək Qırmızı Planetin keçmişinə işıq salır. Aparılan kimyəvi analizlər göstərir ki, Marsın səthi bir vaxtlar həyatı dəstəkləyə biləcək şəraitə malik ola bilərdi, lakin bu əlverişli şərtlər yalnız qısa müddət ərzində davam edib. Mars torpağında həyat üçün vacib elementlərin mövcud olmasına səbəb olan proseslər, hazırda mövcud olan susuz şəraitin yaranmasına da səbəb olmuş ola bilər.

     Curiosity 2012-ci ildən bəri Gale Kraterini araşdırır və bu müddət ərzində planetin torpaq və qaya nümunələrini analiz edərək karbon baxımından zəngin mineralları tapmağa çalışır. Karbon, Yer üzündə həyatın əsas komponentlərindən biri kimi qəbul olunur, çünki o, DNT və RNT kimi mürəkkəb molekulların yaranmasını təmin edir. Lakin Marsda aparılan analizlər yalnız hazırda sərt mühit olmadığını, həm də yaşayış üçün əlverişli olduğu dövrlərin qısa müddətli olduğunu göstərir. Digər tərəfdən alimlər, mikrobların yeraltında daha əlverişli şəraitdə inkişaf edib-etmədiyini müəyyən etmək üçün daha çox araşdırmaya ehtiyac olduğunu bildirirlər.

     NASA-nın roverləri, əvvəllər Marsın üzvi birləşmələrlə zəngin olduğunu və karbonatlar kimi tanınan karbon tərkibli minerallara sahib olduğunu aşkar etmişdi. Curiosity-nin ən son analizləri bu karbonatlar içindəki karbon və oksigen izotoplarını araşdırmağa yönəlib. Mars səthindən toplanan nümunələr, roverin Sample Analysis at Mars (SAM) cihazında 899°C temperaturda qızdırılıb və qazlar lazer spektrometri vasitəsilə analiz edilib. Yerə göndərilən məlumatlarda, Mars nümunələrində əvvəl tapılanlardan daha ağır karbon və oksigen izotoplarının olduğu müəyyən edilib. Bu izotopların mövcudluğu, Marsda da karbon dövranı kimi həyati proseslərin baş verə biləcəyini, lakin Yer üzündəki karbon dövranından xeyli fərqli şərtlər altında olduğunu göstərir.

     Tədqiqatçılar bu izotopların necə meydana çıxdığı ilə bağlı 2 fərqli nəzəriyyə irəli sürürlər. Birinci nəzəriyyə, Marsın bir sıra nəmli və quraq dövrlərdən keçdiyini bildirir. Bu quraq dövrlərdə su buxarlanıb, atmosferdə yüngül elementləri daşıyaraq geridə ağır izotoplar buraxıb. Bu dövr, Marsın yalnız qısa müddətə həyatı dəstəkləyə biləcək bir planet olmasına səbəb olub. İkinci nəzəriyyə isə karbonatların çox soyuq və duzlu sularda yarandığını irəli sürür. Bu cür mühitlər həyat üçün olduqca əlverişsiz, hətta ən sadə canlılar, məsələn, amöblər üçün belə çətin şəraiti təmsil edir.

     Bu kəşflər, Marsda həyat axtarışının dayanması demək deyil. Əksinə, NASA-nın bu araşdırmasını aparan alimlərdən David Burtt, nəticələrin həddindən artıq buxarlanma izlərinə işarə etməsinə baxmayaraq, həyatın yeraltındakı daha qorunmuş bölgələrdə mövcud olmuş ola biləcəyini qeyd edir. O, həmçinin karbonatların yaranmasından əvvəl Marsda həyat üçün əlverişli bir atmosferin mövcud ola biləcəyini və ya planetin başqa yerlərində fərqli iqlim şəraitinin hakim ola biləcəyini də istisna etmir. Marsda həyat axtarışı indiyə qədər qəti nəticələr verməyib. Ancaq Curiosity və Perseverance kimi roverlər bu çətin vəzifəni davam etdirərək Marsın səthini addım-addım araşdırırlar. NASA 2030-cu və ya 2040-cı illərdə Marsa insanlı missiya təşkil etməyi planlaşdırır.