Planetimizdə həyatın necə formalaşmasına dair daha bir fərziyyə təklif edilib

     Planetimizin tarixi 4.5 milyard ildən çoxdur və bu müddət ərzində Yer saysız-hesabsız canlı növlərinin məskəni olub. Lakin ən erkən həyat Yerdə necə meydana gəlib? Alimlərin bu suala hələ də dəqiq cavabı yoxdur, lakin bir neçə aparıcı nəzəriyyə mövcuddur və indi bu siyahıya daha biri əlavə olunub. Stenford Universitetinin alimləri tərəfindən aparılan yeni araşdırma göstərir ki, həyatın başlanğıcı dramatik şəkildə okeana düşən ildırımlardan deyil, daha kiçik miqyaslı proseslərdən - su şəlalələrindən axan damcılar və ya dalğaların qırılması nəticəsində baş verən “mikroildırımlar”ın qarşılıqlı təsirindən qaynaqlana bilər.

     Araşdırmanın nəticələri göstərdi ki, ilkin Yer atmosferində mövcud olduğu güman edilən qazların qarışığına səpələnmiş su, karbon və azot bağlarına malik olan üzvi molekulların, o cümlədən urasilin (DNT və RNT-nin əsas komponentlərindən biri) yaranmasına səbəb ola bilər. Tədqiqat zamanı alimlər, həyatın Yer üzündə ildırım zərbəsi ilə başladığını irəli sürən Miller-Yuri fərziyyəsinin sübutlarını aşkar ediblər. Bu nəzəriyyə 1952-ci ildə aparılmış təcrübəyə əsaslanır və göstərir ki, elektrik enerjisi su və qeyri-üzvi qazların qarışığına tətbiq edildikdə üzvi birləşmələr yarana bilər. Yeni araşdırmada alimlər müəyyən ediblər ki, su damcılarının yaratdığı kiçik elektrik yükləri öz-özlərinə işləyə bilər və əlavə elektrik enerjisinə ehtiyac duymurlar.

     Tədqiqatın aparıcı müəllifi, Stenford Universitetinin Humanitar və Təbii Elmlər Məktəbinin təbii elmlər və kimya üzrə professoru Richard Zare bildirib ki, əks yüklü mikroskopik su damcıları arasında yaranan mikroelektrik boşalmalar, daha əvvəl Miller-Yuri təcrübəsində müşahidə olunan bütün üzvi molekulları əmələ gətirir. İndi alimlər hesab edirlər ki, bu yeni mexanizm həyatın quruluş elementlərini təşkil edən molekulların prebiotik sintezinin mümkün yolu ola bilər. Planetimiz təxminən 4.5 milyard il əvvəl yaranıb və ilk dövrlərində həyat üçün tamamilə əlverişsiz olub. Lakin milyardlarla il ərzində Yer üzündə müxtəlif kimyəvi maddələr mövcud idi.

     Eyni zamanda, zülallar, fermentlər, nuklein turşuları, xlorofil və digər canlı orqanizmləri təşkil edən birləşmələr üçün vacib olan karbon-azot bağlarına malik üzvi molekullar demək olar ki, yox idi. Uzun müddət alimlər bu bioloji komponentlərin necə yarandığını dəqiq başa düşmürdülər. Lakin Miller-Yuri təcrübəsi bunun mümkün izahlarından birini təqdim etdi və görünür, alimlər artıq bu nəzəriyyəni sübut edən sübutlar tapıblar. Eksperimentə görə, okeana düşən ildırım və onun metan, ammonyak və hidrogen kimi ilkin Yer qazları ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində bu üzvi molekullar yarana bilərdi.

     Bununla belə, bu nəzəriyyənin tənqidçiləri bildirirlər ki, ildırımlar çox nadir baş verir, həmçinin okean çox böyük və genişdir, buna görə də həyatın məhz bu proses nəticəsində başlaması ehtimalı azdır. Yeni araşdırmada alimlər su damcılarının sıçrayış və ya dalğalanma nəticəsində fərqli yüklər qazanmasını öyrəniblər. Nəticələr göstərir ki, böyük su damcıları adətən müsbət, kiçik damcılar isə mənfi yüklənir. Üstəlik, əks yükə malik damcılar bir-birinə yaxınlaşdıqda, aralarında kiçik qığılcımlar yaranır. İndi tədqiqatın müəllifləri bu yükləri "mikroildırımlar" adlandırırlar, çünki bu proses buludlarda ildırımın necə yığılıb boşaldılması ilə oxşardır. Alimlər yüksək sürətli kameralardan istifadə edərək bu prosesi sənədləşdiriblər və insan gözü ilə çətinliklə görünən işıq parlamalarını qeydə alıblar.

     Kiçik ildırımları adi gözlə görmək çətin olsa da, onlar hələ də böyük miqdarda enerji daşıyır. Tədqiqat qrupu bu gücü nümayiş etdirmək üçün otaq temperaturunda su şırnaqlarını ilkin Yer atmosferində olduğu güman edilən azot, metan, karbon qazı və ammonyak qarışığına yönəldib. Bu proses nəticəsində karbon-azot bağlarına malik üzvi molekullar, o cümlədən sianid turşusu, qlisin amin turşusu və urasil əmələ gəlib. Alimlər hesab edirlər ki, əldə edilən nəticələr göstərir ki, Yer üzündə həyatın başlanğıcı mütləq ildırımların təsiri ilə baş verməyib. Çox güman ki, dalğaların qırılması və ya şəlalələrin axması zamanı yaranan kiçik qığılcımlar bu planetdə həyatın yaranmasına təkan verən əsas amillərdən biri olub.

Mənbə: Phys.org

Bənzər xəbərlər

Elm & Texnologiya

Marsda səthaltı okeanın mövcudluğuna dair sübutlar əldə edilib

Alimlər 2018-2022-ci illərdə Marsda fəaliyyət göstərmiş NASA-nın InSight aparatının seysmik məlumatlarını yenidən təhlil ediblər. Nəticələr göstərib ki, Marsın səthindən 10-20 km dərinlikdə planetar ölçüdə bir okean əmələ gətirə biləcək böyük miqdarda maye su mövcuddur.

Elm & Texnologiya

Marsda qədim mikrob həyatına dair inandırıcı sübutlar əldə edilib

Bir neçə gün bundan öncə NASA nümayəndələri Marsda qədim mikrob həyatının ən inandırıcı izlərinin aşkar edildiyi barədə hesabat təqdim ediblər. Mars səthində fəaliyyət göstərən Perseverance aparatının əldə etmiş olduğu nümunələri yerində ətraflı analiz etmək üçün avadanlığa malik deyil, buna görə də bu tapıntılar yalnız ilkin nəticələr hesab olunur.

Elm & Texnologiya

Kainatın qara dəlik daxilində yerləşdiyi fərziyyəsi irəli sürülüb

3 il ərzində James Webb kosmik teleskopu uzaq kosmos haqqında çoxsaylı vacib məlumatlar toplayıb və astrofizika sahəsində bir sıra kəşflərə səbəb olub. Yeni tədqiqat isə kainatın dərinlikləri ilə bağlı həm sadə, həm də sirli bir müşahidəni ortaya qoyur.

Elm & Texnologiya

Dünyada ilk dəfə bir pasient titan ürək vasitəsilə 100 gün yaşaya bilib

Ürək çatışmazlığı olan bir kişiyə donor orqan gözlədiyi müddətdə həyatda qalması üçün müvəqqəti tədbir kimi titan ürək nəql edilib. Təcrübə bu prosedurun uğurlu və təhlükəsiz olduğunu göstərib.

Elm & Texnologiya

Yadplanetli həyat növünün hansı planetlərdə axtarılmalı olduğu açıqlanıb

Alimlər illərdir ki, yadplanetli həyat növünün axtarışındadırlar. Ənənəvi yanaşmaya görə, həyat Yerə bənzər planetlərdə axtarılır, çünki bizim planetimizdəki şəraitin başqa dünyalarda da canlı orqanizmlərin inkişafına kömək edə biləcəyi düşünülür.