Qrunt suları səth sularından 2.4 dəfə daha sürətlə yox olur

     Tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, qrunt suları dünya üzrə o qədər sürətlə yox olur ki, bu, yaxın gələcəkdə planetimizin oxunun dəyişməsinə səbəb ola bilər. Alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, bəzi regionlar digərlərinə nisbətən bu vəziyyətdən daha çox zərər görə bilər. Yeni məqalənin aparıcı müəllifi, Arizona Dövlət Universitetinin Davamlı İnkişaf Məktəbinin tədqiqatçısı Karem Abdelmohsen-in sözlərinə əsasən o və həmkarları Kolorado çayı hövzəsində qrunt suların narahatedici sürətlə azaldığını aşkar ediblər. Əgər bu tendensiya davam edərsə, bu, planetdə ciddi su çatışmazlığına gətirib çıxara bilər.

     Bu isə yalnız yerli fermerlər və sakinlər üçün deyil, həm də kənd təsərrüfatı bazarları və bələdiyyə su təchizatı üçün genişmiqyaslı təsirlərə səbəb olacaq. Alimlərin nəticələri son 20 il ərzində NASA-nın GRACE və GRACE Follow-On missiyaları çərçivəsində əldə edilmiş peyk məlumatlarına, planet səthi modellərinə və yerli məlumatlara əsaslanır. Bu nəticələr Kolorado çayı hövzəsindən asılı olan təxminən 40 milyon insan üçün narahatedici xəbər olub.

     Bu hövzə bütün Arizona ştatını, Nevada ştatının böyük hissəsini, eləcə də Yuta və Kaliforniyanın bəzi bölgələrini əhatə edir. Bu ərazilərdə su təchizatının 40%-i qrunt sulardan təmin olunur. Lakin əhəmiyyətinə baxmayaraq, Kolorado çayı hövzəsindəki qrunt su ehtiyatları təəssüf ki, həm məcazi, həm də birbaşa mənada görünməz qalır. Arizona Dövlət Universitetinin hidroloqu və tədqiqatın baş müəlliflərindən biri olan Jay Famiglietti-nin sözlərinə görə, təəssüf ki, hazırda səth suları daha çox diqqət çəkir, halbuki qrunt sular səssizcə yox olmaqdadır. Şübhəsiz ki, Kolorado çayının səth suları da ciddi problemlərlə üz-üzədir və bunun bir sıra səbəbləri var:

- Onillik quraqlıq

- Həddindən artıq istifadə

- İqlim dəyişikliyi.

     Hazırda çay demək olar ki, Kaliforniya körfəzindən çıxmır. Eyni zamanda, ehtiyat su mənbəyi kimi nəzərdə tutulan su anbarları, son iki rütubətli qış mövsümünə baxmayaraq, təxminən üçdə iki qədər boşdur. Alimlərin sözlərinə görə, daha da narahatedici hal ondan ibarətdir ki, çay ətrafındakı bölgələrdə qrunt sular əvvəl güman ediləndən daha sürətli şəkildə yox olur. 2003-cü ildən bəri region ümumilikdə 42.5 kub kilometr, yəni təxminən 12 trilyon qallon qrunt su itirib - bu, səth sularından 2.4 dəfə daha sürətli bir itki deməkdir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, bu qədər su itkisi 15 milyon olimpiya hovuzuna bərabərdir.

     Famiglietti-nin sözlərinə görə, bu qədər kəskin su itkisinə səbəb olan amillər çoxdur, lakin onlardan biri xüsusilə əhəmiyyətlidir - kənd təsərrüfatı həddindən artıq miqdarda su sərf edir. Məsələ burasındadır ki, Kolorado çayı hövzəsində milyonlarla akr kənd təsərrüfatı sahəsi yerləşir və onların hamısının suya ehtiyacı var. Yeni tədqiqatın nəticələri göstərir ki, bölgədəki iki qrunt su hövzəsində ən çox su tələb edən 15 kənd təsərrüfatı bitkisi ümumi məhsulun müvafiq olaraq 71 və 55%-ni təşkil edir. Bu su tələbkar bitkilərin getdikcə daha da məşhurlaşması nəticəsində su təchizatı çökməyə başlayır.

     Statistikaya görə, bu ərazidə suyun 80%-ə qədəri kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün istifadə olunur və bu suyun demək olar ki, hamısı qrunt sular hesabına təmin edilir. Fermerlər isə getdikcə daha dərin qatlarda yerləşən qrunt sulara müraciət edirlər. Ümumilikdə, Famiglietti-nin sözləri ilə desək, "həddindən artıq su çıxarılması" qrunt su ehtiyatlarının tükənməsinin əsas səbəbidir, lakin bunda qanunsuz heç nə yoxdur, bu, sadəcə hüquqi qorunmasızlıqdan qaynaqlanır. Bununla belə, vəziyyəti daha da çətinləşdirən amil iqlim dəyişikliyidir ki, bu da bütün planetin üzərində təhdid kimi dayanır.

Mənbə: Iflscience