Saturnun peyki Titan həyat ilə zəngin ola bilər

     Saturnun ən böyük peyki olan Titan qeyri-adi və olduqca maraqlı bir dünyadır. Orada bizim tanıdığımız formada həyatın yaranması üçün su olmasa da, başqa mayelər mövcuddur. Buna görə də Titan səthində geniş miqyasda həyat mövcud ola, lakin onu aşkar etmək çətin ola bilər. Titan səthində mümkün olan qeyri-yer həyatı haqqında astrofizik Paul Sutter danışıb. Yer üzündəki hər bir orqanizm sudan asılıdır. Su universal həlledicidir. Həyat kimyəvi reaksiyalar silsiləsidir və bu reaksiyalar müəyyən bir mühitdə baş verməlidir. Yer üzündə su çox miqdarda mövcuddur, geniş temperatur intervalında maye halında qalır və bir çox molekulları həll edə bilir. Lakin Titanın səthində ümumiyyətlə maye halda su yoxdur. Buna baxmayaraq, orada digər mayelər var. Titanın dənizləri, gölləri və çayları maye metan və etandan ibarətdir. Titan Günəş sistemindəki heç bir başqa dünya ilə müqayisə oluna bilməz.

     Bu, Saturnun ən böyük peykidir və Yer istisna olmaqla, Günəş sistemində qalın atmosferə malik yeganə qaya səthli dünyadır. Onun atmosferi o qədər sıxdır ki, səthdəki hava təzyiqi Yer üzündəkindən 50% daha çoxdur. Baxmayaraq ki, Titan Yerə nisbətən xeyli kiçikdir. Titanın atmosferi demək olar ki, tamamilə azotdan ibarətdir və özündə böyük miqdarda metan da birləşdirir. Lakin Günəşin ultrabənövşəyi şüaları azot və metanla reaksiyaya girərək bir çox başqa molekullar əmələ gətirir.  Məsələn, asetilen, benzol, propan və propanla əlaqəli maddələr. Bütün bunlar təxminən -180 dərəcə Selsi temperaturunda baş verir. Belə temperatur və təzyiq şəraitində metan və etan maye halında qalır. Sutter-in fikrincə, bu mayelər həyat üçün həlledici mühit kimi çıxış edə bilər. Titanda mayelərlə yanaşı, enerji baxımından zəngin bir mənbə də mövcuddur - Günəşin ultrabənövşəyi şüalanması.

     Titan son dərəcə zəngin kimyəvi tərkibə malikdir, burada geniş və müxtəlif birləşmələr mövcuddur. Həmçinin, orada mürəkkəb kimyəvi reaksiyaların baş verməsinə imkan yaradan fiziki şərait və bu maddələrin yağıntı və küləklərlə hərəkət edib qarışmasını təmin edən proseslər var. Əgər Titanda həyat varsa, bu həyat Yerdəki hər hansı formadan əsaslı şəkildə fərqlənir - biokimyəvi səviyyədə. Bu, su əsaslı həyat deyil. Bu, metan əsaslı həyatdır. Belə bir həyat oksigen və ya karbon qazı deyil, hidrogen və ya asetilen istehlak etməlidir. Müşahidə məlumatları Titanın atmosferində həm hidrogenin, həm də asetilenin əmələ gəldiyini göstərir, lakin bu maddələr səthə yaxın yerlərdə müşahidə olunmur. Sutter-in fikrincə, bu, həmin maddələrin canlı orqanizmlər tərəfindən istifadə oluna biləcəyini göstərir. Titanda ekzotik kimyəvi birləşmələrdən istifadə etməklə hüceyrə membranları qurmaq mümkündür.

     Yer üzündə həyatın böyük bir hissəsi membranların yaradılması üçün fosfolipidlərdən istifadə edir, lakin Titandakı soyuq mühitdə bu maddələr kifayət qədər mövcud deyil. Bunun əvəzinə, Titandakı həyat akrilonitrildən ibarət membranlar - azotosomlar quraraq yaşaya bilərdi. Əgər Titanda həyat varsa, onu tapmaq olduqca çətin olacaq, çünki son dərəcə aşağı temperatur sürətli maddələr mübadiləsinə (metabolizmə) mane olur. Böyük ehtimalla, Titandakı həyat o qədər sadə quruluşa malikdir və o qədər yavaş fəaliyyət göstərir ki, onu aşkar etmək demək olar ki, mümkün deyil. Amma bu, hələ hamısı deyil. Güman edilir ki, Titanın buzla örtülmüş səthinin altında - dənizlərin, çayların və göllərin yerləşdiyi təbəqənin altında - maye sudan ibarət yeraltı okean mövcuddur. Ehtimal olunur ki, bu okean ammonyakla zəngindir. Yer üzündə bu, tamamilə toksik və həyat üçün əlverişsiz bir mühit olardı. Lakin Titanda bu okeanda fərqli kimyaya əsaslanan həyat mövcud ola bilər.

Mənbə: Phys.org