Yer kürəsində həyat kosmik toz hissəcikləri sayəsində formalaşmış ola bilər

     Gənc Yerin səthinə davamlı şəkildə çökmüş kosmik toz həyatın yaranmasında həlledici rol oynamış ola bilər. Son tədqiqat göstərib ki, zülallar və fermentlərin əsas tərkib hissələri olan amin turşuları Günəş sistemində silikat hissəciklərinin tərkibində effektiv şəkildə hərəkət edə bilirlər. Britaniyanın Diamond Light Source tədqiqat mərkəzindən alimlər Stephen Thompson və Sarah Day bu fərziyyəni təsdiqləyən təcrübələr aparıblar. Onlar laboratoriyada kosmik tozun modelini yaradaraq, bu maddənin əsas komponenti olan maqnezium amorf silikatının mikroskopik hissəciklərini sintez ediblər. Daha sonra tədqiqatçılar bu hissəcikləri müxtəlif amin turşusu növləri ilə örtərək, onları yüksək temperatur təsirinə məruz qoyublar - bu da gənc Günəş sisteminin daxili bölgələrinə yaxınlaşan toz hissəciklərinin qarşılaşdıqları şəraitin laboratoriyada imitasiya edilməsini təmin edib.

     Alimlər infraqırmızı spektroskopiya və sinhrotron rentgen toz difraksiyası üsullarından istifadə edərək amin turşularının silikat səthi ilə qarşılıqlı təsirlərini öyrəniblər. Tədqiqat nəticələri göstərib ki, çoxsaylı amin turşuları arasında yalnız qlisin və alanin hissəciklərlə effektiv şəkildə birləşir və hətta ekstremal şəraitdə belə sabit qalır. Xüsusilə maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, alanin yüksək temperaturlara qarşı çox davamlı çıxıb - o öz strukturunu adi ərimə nöqtəsini xeyli aşan temperaturda belə qoruyub saxlaya bilib. Bundan əlavə, canlı orqanizmlərdə üstünlük təşkil edən L-izomer alanin özünün D-izomerinə nisbətən daha yüksək reaksiya qabiliyyəti göstərib. Qlisin isə fərqli davranıb: qızdırıldıqda o, parçalanmayıb, sadəcə toz hissəciyinin səthindən ayrılıb. Bu kəşf silikat səthlərinin öz xüsusiyyətlərinin əhəmiyyətini vurğulayır.

     Tədqiqatçılar fərqli hidratasiya dərəcəsinə malik iki növ silikatdan istifadə edərək müəyyən ediblər ki, hidratasiya dərəcəsi amin turşularının hissəciklərdən ayrıldığı temperaturu ciddi şəkildə müəyyən edir. Bu müşahidələr alimləri “astro-mineralogiya seçimi” adlandırdıqları təbii filtrasiya mexanizminin mövcudluğu qənaətinə gətirib. Bu modelə görə, toz hissəcikləri “qar xəttindən” keçərkən - yəni buz qatı buxarlanmağa başladığı zonada, amin turşuları sərbəst qalır. Lakin yalnız qlisin və alanin kimi bəzi amin turşuları müəyyən silikat səthlərinə möhkəm bağlana bilir və öz səyahətlərini davam etdirirlər. Beləliklə, kosmik toz, Yer səthinə ilk əsas orqanik molekulların daşınması vasitəsinə çevrilə bilərdi və bu, həyatın yaranması üçün zəruri şəraitin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.