Google-un reklam biznesinin məcburi ayrılması internetdəki reklam sahəsini çökdürə bilər

     ABŞ Ədliyyə Nazirliyinin müraciəti əsasında Google şirkətinin onlayn reklam bazarında rəqabəti bərpa etmək üçün AdX birjasını satmağa məcbur edilməsini tələb edən antiinhisar iddiası üzrə Virciniya ştatının Şərqi dairə federal məhkəməsində dinləmələr keçirilir. Bloomberg yazır ki, nazirliyin hesablamalarına görə, bu platforma bazarın təxminən 56%-nə nəzarət edir. Google son 1 həftə ərzində məhkəməni AdX birjasının satışının çox riskli, texnoloji baxımdan çətin və bazarı destabilizə edəcəyinə inandırmağa çalışıb. Məhkəmə prosesi əsasən Google-un nəzarətində olan onlayn reklam bazarının əsasını təşkil edən texnologiyalar sahəsində rəqabətin necə bərpa edilə biləcəyinə yönəlib. İşə baxılmasına, aprel ayında dairə məhkəməsinin hakimi Leonie Brinkema-nın Google-un iki bazarda - reklam birjaları və nəşriyyatçılar (veb saytlar) üçün nəzərdə tutulmuş reklam serveri texnologiyaları sahəsində - qanunsuz monopoliyaya sahib olduğuna qərar verməsindən sonra başlanılıb.

     Əslində Google həm reklamverənlər üçün reklam alətləri, həm də nəşriyyatçılar üçün reklam satış vasitələri təqdim edir, eləcə də hər iki tərəfin əməliyyatlar apardığı ticarət birjasını idarə edir. Qanunsuz davranışı aradan qaldırmaq üçün ABŞ Ədliyyə Nazirliyi Google şirkətini AdX birjasını satmağa və reklam serverinin hansı reklamı göstərmək barədə qərar verən alqoritmlərini açıqlamağa məcbur etməyi təklif edib. Nazirlik bildirir ki, bu dəyişikliklər bazarda rəqabət problemini həll etməzsə, Google gələcəkdə öz reklam serverini də satmağa məcbur edilməlidir. Buna cavab olaraq, Google texnologiyasını məşhur alternativ olan Prebid platforması, həmçinin rəqib reklam serverləri ilə inteqrasiya etməyi təklif edib. Şirkət həmçinin məhkəmənin qanunsuz üstünlük hesab etdiyi First Look və Last Look kimi hərrac mexanizmlərindən imtina etməyə razılaşıb.

     Məhkəmədə Google bildirib ki, AdX birjasının satış planının həyata keçirilməsi 10 ildən çox vaxt apara bilər. Şirkət əlavə edib ki, AdX-i digər texnologiyalardan ayırmaq son dərəcə çətin olacaq - bu fikri şahid qismində çıxış edən əməkdaşlar və ekspertlər də təsdiqləyiblər. Reklam birjası AdX və nəşriyyatçılar üçün olan reklam serveri Google Ad Manager sisteminə inteqrasiya olunub. Bu, hesablama resurslarının birgə istifadəsinə imkan yaradır və veb-səhifəyə reklamın seçilməsi və yüklənməsi üçün tələb olunan vaxtı azaldır - bunu Google Ad Manager-in texniki direktoru Glenn Berntson bildirib. Onun sözlərinə görə, məhsulun hazırlanması və dəstəyi üzərində təxminən 300 mühəndis çalışır, kod bazası isə təqribən 35 milyon sətri əhatə edir. AdX-in tərkibində olan proqram kodunu təcrid etmək və köçürmək texniki cəhətdən mümkündür, lakin birja Google infrastrukturu olmadan fəaliyyət göstərə bilməz.

     Google-un təhlükəsizlik üzrə vitse-prezidenti Heather Adkins bildirib ki, AdX və əsas infrastruktur yaxından bir-biri ilə bağlıdır. O, əlavə edib ki, məhsul kompilyasiya və infrastrukturda işə salındıqdan sonra qarşılıqlı asılı hala gəlir. Öz növbəsində, ABŞ Ədliyyə Nazirliyi israr edir ki, AdX ilə Google-un əsas infrastrukturu arasındakı əlaqələr digər bulud provayderlərinin alətləri və eləcə də Google Cloud Platform vasitəsilə əvəz edilə bilər. Adkins etiraf edib ki, Google-un bəzi əsas infrastruktur xidmətlərinin Google-un bulud mühitində analoqları mövcuddur, lakin o bu xidmətlərin fərqli şəkildə işləyə biləcəyini qeyd edib. Kolumbiya Universitetinin kompüter elmləri üzrə eksperti Jason Nieh isə bildirib ki, Google-un əsas infrastrukturu xüsusi olaraq şirkətin daxili məhsulları üçün hazırlanıb və bu, onlara yüksək sürət və genişlənmə imkanı verir.

     O, hesab edir ki, bu infrastrukturun məhsuldarlığı o qədər yüksəkdir ki, kommersiya məqsədli mövcud alternativlər eyni keyfiyyət səviyyəsini təmin edə bilməyəcək. Ekspert həmçinin AdX birjasının satışını məqsədəuyğun hesab etmədiyini bildirib, çünki bu prosesin ən azı 5 il çəkə biləcəyini vurğulayıb. Bununla belə, Heather Adkins təsdiqləyib ki, Alphabet hazırda həyat elmləri sahəsində fəaliyyət göstərən Verily bölməsini ayırır və onu Google Cloud Platform bulud platformasına keçirir. Gələcəkdə Verily müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərəcək və ehtimal ki, satıla bilər. Ədliyyə Nazirliyi bu nümunəyə istinad edərək bildirir ki, texnoloji baxımdan mürəkkəb bir bölmənin ayrılması tamamilə mümkündür. Ekspertlər həmçinin qeyd ediblər ki, AdX birjasının satılması nəşriyyatçılara, xüsusilə də kiçik şirkətlərə zərər vura bilər.

     Hazırda bizneslər Google-un reklam serverindən pulsuz istifadə edə bilirlər, lakin Google tərəfindən dəvət olunan mütəxəssislərin sözlərinə görə, satış baş verdiyi halda vəziyyət onların ziyanına dəyişə bilər. AdX birjasının satışı təhlükəsizliklə bağlı narahatlıqlar da doğurur. Xüsusilə, Heather Adkins bildirib ki, şirkətin reklam məhsulları Google-un əsas infrastrukturu ilə inteqrasiyası sayəsində əlavə qoruma səviyyələrinə malikdir. Onun sözlərinə görə, AdX ayrıldıqdan sonra kibercinayətkarlar üçün hədəfə çevrilə bilər. Bununla belə, Ədliyyə Nazirliyi bu arqumentləri inandırıcı hesab etmir və xatırladır ki, Google artıq əvvəllər də - 2009 və 2018-ci illərdə - istifadəçi məlumatlarının sızması ilə nəticələnmiş hücumlara məruz qalıb, baxmayaraq ki, şirkət yüksək səviyyəli təhlükəsizlik təmin etdiyini bəyan etmişdi.