Yer kürəsinə ən yaxın ekzoplanet kəşf edilib

     James Webb kosmik teleskopu Alfa Sentavr A ulduzunun ətrafında ekzoplanetin mövcudluğuna dair indiyədək ən güclü sübutları əldə edib. Planet ulduzun yaşayış zonasında yerləşir ki, bu da orada bioloji həyatın inkişafı üçün imkan yaradır. Bu, Günəşə ən yaxın belə planetdir və kəşfi son dərəcə dəyərlidir. Alfa Sentavr sistemi 3 ulduzdan ibarətdir: Günəşə bənzər Alfa Sentavr A və B, həmçinin qırmızı cırtdan Proksima Sentavr. Hal-hazırda planetlərin mövcudluğu yalnız Proksima Sentavrda təsdiqlənib - belə 3 planet aşkarlanıb. Alfa Sentavr sisteminə qədər məsafə cəmi 4 işıq ili təşkil edir. Bu, öyrənmək üçün çox əlverişli obyekt olsa da, ulduzlarının, xüsusən də Alfa Sentavr A-nın - Yer səmasında parıltısına görə üçüncü yerdə olan ulduzun - parlaqlığı müşahidələri son dərəcə çətinləşdirir.

     “Bu sistem bizə bu qədər yaxın olduğu üçün aşkar edilən hər hansı ekzoplanet bizimkindən fərqli planet sistemləri haqqında məlumat toplamaq üçün ən yaxşı imkanı təqdim edir. Bununla belə, bu, dünyanın ən güclü kosmik teleskopu ilə belə olduqca çətin müşahidələrdir, çünki bu ulduzlar çox parlaq, yaxın və səmada sürətlə hərəkət edirlər” - deyə alimlər izah ediblər. James Webb kosmik teleskopu erkən kainatı müşahidə etmək üçün hazırlanıb. Bu, onun vasitəsilə sözün əsl mənasında burnumuzun ucundakı obyektləri araşdırmağa mane olmur, lakin bütün bu müşahidələr diqqətli hazırlıq tələb edir. Alimlər Alfa Sentavr sisteminin iki mərkəzi ulduzu üzrə müşahidələr seriyası planlaşdırıblar və sensasiyalı nəticə əldə ediblər.

     James Webb-in diqqətlə planlaşdırılmış müşahidələr seriyası, məlumatların ətraflı təhlili və genişmiqyaslı kompüter modelləşdirməsi müəyyən etməyə kömək edib ki, Webb görüntüsündə görünən mənbə böyük ehtimalla planetdir, arxa plandakı obyekt (məsələn, qalaktika), ön plandakı obyekt (keçən asteroid) və ya görüntü defekti deyil. Yaşayış zonasında yerləşən və bizə ən yaxın ekzoplanet namizədi ilə bağlı görüntü 2024-cü ilin avqustunda əldə olunub. 2025-ci ilin fevral və aprel aylarında aparılmış iki sonrakı müşahidə isə ekzoplaneti aşkar etməyib. Onun milyonlarla mümkün orbitinin modelləşdirilməsi göstərib ki, 50% ehtimalla ekzoplanet həmin iki müşahidə zamanı ulduza çox yaxın mövqedə olub və buna görə də onu görmək mümkün olmayıb. Hesablamalar həmçinin göstərir ki, Alfa Sentavr A ətrafındakı ehtimal olunan ekzoplanetin ölçüsü təxminən bizim Saturn qədərdir. Başqa sözlə, bu, qaz nəhəngidir.

     Əgər onun üzərində bioloji həyat mövcuddursa, bu, Yer üzündəki həyatdan fərqli olacaq. Ekzoplanetin orbitinin forması ellipsdir və ulduzdan maksimal uzaqlığı 2 astronomik vahidə qədərdir - bu, Yerin Günəşdən olan məsafəsinin iki qatıdır. “Əgər bu kəşf təsdiqlənərsə, Webb-in Alfa Sentavr A-nın görüntüsündə aşkar etdiyi potensial planet ekzoplanet tədqiqatlarında yeni bir mərhələ olacaq. Bütün birbaşa müşahidə ilə əldə edilmiş planetlər arasında bu planet, indiyədək kəşf edilmişlər içində öz ulduzuna ən yaxın olanıdır. O həmçinin temperaturu və yaşı baxımından Günəş sistemimizin nəhəng planetlərinə ən çox bənzəyən və Yerə ən yaxın olanıdır” - deyə tədqiqatçılar bildiriblər. “Onun iki yaxın ulduzdan ibarət sistemdə mövcudluğu, planetlərin xaotik şəraitdə necə formalaşması, yaşaması və təkamül keçirməsi ilə bağlı anlayışımıza meydan oxuyardı” - deyə alimlər əlavə ediblər.