OpenAI və Microsoft arasındakı əməkdaşlıq şərtlərinə yenidən baxılacaq

     OpenAI və Microsoft OpenAI-nin səhmlərinin birjalara yerləşdirilməsinə (IPO) hüquqi zəmin yaratmaq məqsədilə strateji tərəfdaşlıq şərtlərinə yenidən baxılması ilə bağlı danışıqlar aparır. Bu danışıqlar, qeyri-kommersiya modeli əsasında qurulmuş əvvəlki strukturu tərk edərək, məhdud gəlirli xarici investisiyalara imkan verən kommersiya strukturuna keçidi nəzərdə tutan planlaşdırılan restrukturizasiyanın həyata keçirilməsi üçün həlledici əhəmiyyət daşıyır. Tərəfdaşlıq şərtlərinin müzakirəsi çərçivəsində, Microsoft-un daha əvvəl yatırdığı 13 milyard dollardan çox investisiya müqabilində restrukturizasiya olunmuş OpenAI-də hansı paya sahib olacağı məsələsi də yer alır. Bir neçə mənbənin verdiyi məlumata görə, tərəflər həmçinin 2019-cu ildə bağlanmış daha geniş sazişin şərtlərinə də yenidən baxırlar.

     Həmin saziş Microsoft-un OpenAI-nin intellektual mülkiyyətinə - o cümlədən süni zəka modelləri və məhsullarına - çıxışını və gəlir bölgüsünü tənzimləyir və 2030-cu ilə qədər qüvvədə qalır. Mənbələrin məlumatına əsasən, Microsoft OpenAI-nin 2030-cu ildən sonrakı inkişaflarına çıxışı davam etdirmək müqabilində yeni kommersiya strukturundakı payının bir hissəsindən imtina etməyə hazırdır. Bu razılaşma, böyük dil modelləri (LLM) sahəsində lider olan OpenAI-nin restrukturizasiyası və gələcəyi üçün kritik əhəmiyyət daşıyır. OpenAI-nin baş direktoru Sam Altman bildirib ki, şirkətin əsas məqsədi insan zəkasını üstələyə bilən ümumi süni zəkanı (AGI) yaratmaqdır. Keçən həftə OpenAI mübahisəli bir plandan imtina etdi - həmin plan şirkətin qeyri-kommersiya idarə heyətinin yekun nəzarətini aradan qaldırmağı nəzərdə tuturdu.

     Buna baxmayaraq, şirkət biznes bölməsini İctimai Fayda Korporasiyasına (Public Benefit Corporation, PBC) çevirmə niyyətini saxlayır. Bu hüquqi forma həm ictimai faydanı, həm də mənfəət əldə etməyi əsas götürür. Bu model artıq OpenAI-nin rəqibləri - Anthropic və Elon Musk-a məxsus xAI startapı da daxil olmaqla - tərəfindən qəbul edilib və biznesdə pay bölgüsü vasitəsilə investorların cəlb olunmasına imkan verir. Şirkətə yaxın mənbənin sözlərinə görə, bu dəyişiklik investorlar üçün əsas tələblərdən biridir və gələcəkdə IPO-nun həyata keçirilməsinə şərait yaratmalıdır. Texnoloji əməkdaşlıq davam etsə də, OpenAI və Microsoft arasındakı münasibətlər daha az sabit hala gəlib.

     Microsoft OpenAI-nin süni zəka modellərini öz proqram məhsullarına inteqrasiya edib və onların təlimi üçün hesablama resursları təqdim edir. Lakin OpenAI müstəqillik əldə etməyə çalışaraq öz infrastrukturunu inkişaf etdirir və “Stargate” adlı meqalayihəni həyata keçirmək üçün SoftBank və Oracle kimi şirkətlərlə tərəfdaşlıqlar qurur. Microsoft-un yüksək vəzifəli rəhbərlərindən birinin sözlərinə görə, gərginliyin bir hissəsi OpenAI-nin tərəfdaşdan həm investisiya, həm də infrastruktur dəstəyi gözləməsinə, lakin öz fəaliyyətinə müdaxiləyə imkan verməmək istəyinə bağlıdır. Danışıqlar çətin olsa da, tərəflər razılığa gələcəyinə inanırlar. OpenAI 2015-ci ildə Sam Altman, Elon Musk və digər tədqiqatçılar tərəfindən qeyri-kommersiya təşkilatı kimi təsis edilib.

     2019-cu ildə şirkət kommersiya strukturuna xarici investisiyalara imkan yaratdı, lakin investorlar üçün potensial mənfəət səviyyəsini məhdudlaşdırdı. Həmin dövrdə, o cümlədən Microsoft olmaqla, investorlar maliyyəni bir növ ianə kimi qəbul etməyə çağırılırdı və şirkətin missiyasının prioritet olduğu vurğulanırdı. 2024-cü ilin oktyabr ayında OpenAI Microsoft, SoftBank və Thrive Capital və Altimeter Capital vençur fondlarından 6.6 milyard dollar investisiya cəlb etdi. 2025-ci ilin martında isə SoftBank-ın rəhbərliyi ilə növbəti maliyyələşdirmə raundu keçirildi və bu raundun həcmi 40 milyard dollar təşkil etdi. Müqavilələrdə əgər OpenAI-nin restrukturizasiyası uğursuz olarsa, investorların yatırdıqları vəsaiti geri ala bilmələrinə imkan verən şərtlər yer alır. OpenAI rəhbərliyi əmindir ki, gecikmələr olsa belə, investorlar layihəyə sadiqliyini qoruyub saxlayacaqlar.

     Şirkət daxilindəki mənbələr vurğulayırlar ki, daha ənənəvi kommersiya strukturuna keçid böyük həcmdə kapital cəlb etmək üçün zəruri şərtdir. Danışıqlarda iştirak edənlərdən biri bildirib ki, məhdud gəlirlilik şəraitində 40 milyard dollar toplamaq mümkün deyil. OpenAI Kaliforniya və Delaver ştatlarının hakimiyyət orqanlarını - şirkətin qeydiyyatda olduğu əraziləri - təklif olunan yeni strukturun onun ictimai missiyasına uyğun olduğuna inandırmalı olacaq. Delaver ştatının baş prokuroru Kathy Jennings 5 may tarixində bəyan edib ki, şirkətin planını qanunvericiliyə uyğunluq və qeyri-kommersiya strukturunun kommersiya bölməsi üzərində nəzarətinin saxlanması baxımından araşdıracaq. Sənaye üzrə ekspertlər hesab edirlər ki, biznes bölməsinin İctimai Fayda Korporasiyasına (PBC) çevrilməsi planının uğursuzluğa düçar olması OpenAI üçün ciddi zərbə olacaq.

Mənbə: The Financial Times